Seyid Əhməd Xan

Seyid Əhməd Xan (17 oktyabr 1817 – 27 mart 1898), həmçinin Sir Seyid və həmçinin Seyid Əhməd Xan kimi də tanınır — hindistanlı pedaqoq və siyasətçi, islam islahatçı və modernist idi.

Seyid Əhməd Xan
Doğum tarixi	17 oktyabr 1817
Doğum yeri	Dehli
Vəfat tarixi	27 mart 1898
Vəfat yeri	Aligarh
Dəfn yeri	Aligarh
Vikipediya məqaləsi

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Benqallı dostlarımızın istəkləri elə irəliləyiş əldə etdi ki, onlar çata bilməyəcəkləri bir yüksəkliyə qalxmaq istəyirlər. Ancaq səhv etmirəmsə, inanıram ki, benqallılar heç vaxt bir torpaq zərrəsi üzərində hökmranlıq etməyiblər. Onlar yad bir irqin digər irqlər üzərində hökmranlığını qoruyub saxlaya biləcəyi üsuldan tamamilə xəbərsizdirlər. Ona görə də əcdadlarınızın əməlləri üzərində düşünün və Allahın Hindistana hökmranlıq verdiyi Britaniya hökumətinə zülm etməyin; və vicdanla baxın və öz imperiyasını və ölkədəki tutumunu saxlamaq üçün onun nə etməsi lazım olduğunu görün. Bu məsələləri təqdir edə bilərsiniz; lakin heç vaxt əlində bir ölkə tutmayan və qələbə qazanmayanlar ola bilməz. Ey qardaşım Müsəlmanlar! Bir daha xatırladıram ki, sən şirlər kimi hökm sürmüsən, və əsrlər boyu müxtəlif ölkələri əlinizdə saxlayıb. Hindistanda yeddi yüz ildir ki, siz İmperatorluq hökmranlığınız olub. Siz idarə etməyin nə olduğunu bilirsiniz. Sənə hakim olan xalqa zülm etmə, bu haqda da düşün. Onun hökmü necə də doğrudur. İngiltərə hökumətinin ona tabe olan xarici xalqlara göstərdiyi xeyirxahlığın dünya tarixində heç bir nümunəsi yoxdur. Görün, o, öz qanunlarında hansı azadlıqlar verib, təbəələrinin hüquqlarını qorumaq üçün nə qədər diqqətli davranır.
• Benqallıların fikirlərinə qoşulmağın millətimin başına hansı pisliklər gətirəcəyini göstərmək mənə borcdur: mənim başqa məqsədim yoxdur.
• Bir millətin tərəqqisinin birinci şərti cəmiyyətin təbəqələri arasında qardaşlıq və birlikdir.
• Bizim aristokratiya istəyərmi ki, aşağı kastadan və ya əhəmiyyətsiz mənşəli bir adam, bakalavr və ya magistr olmasına baxmayaraq, lazımi qabiliyyətə malik olsa da, onlardan yuxarıda səlahiyyətli bir mövqedə olsun və onların həyatına və əmlakına təsir edən qanunlar çıxarmaq səlahiyyətinə sahib olsun? Heç vaxt! Bunu heç kim istəməz.
• Bu şəraitdə iki xalqın – Məhəmmədlər və Hinduların – eyni taxtda oturub bərabər gücdə qala bilməsi mümkündürmü? Çox şübhəsiz ki, yox. Lazımdır ki, onlardan biri digərinə qalib gəlsin və onu yerə yıxsın. Hər ikisinin bərabər qala biləcəyinə ümid etmək qeyri-mümkün və ağlasığmaz olanı arzulamaqdır. "Bu şey — ingilislər getdikdən sonra qalib gələcəklər — Allahın iradəsinə əsaslanacaqlar. Lakin bir xalq digərinə qalib gəlib onu itaətkar edənə qədər ölkədə sülh hökm sürə bilməzdi. Bu nəticə o qədər mütləq sübutlara əsaslanır ki, heç kim bunu inkar edə bilməz".
• Bütün insanlar bizim qardaş və bacılarımızdır. Müsəlmanlara onların rifahı üçün çalışmaq vacibdir.

E

• Ey hindular və müsəlmanlar, siz Hindistandan başqa hansısa ölkədə yaşayırsınız? İkiniz də burada eyni torpaqda yaşamırsınız və bu torpaqda dəfn olunmursunuz və ya bu torpağın qayalarında yandırılmısınız? Siz burada yaşayırsınız və burada ölürsünüz. Ona görə də unutmayın ki, hindu və müsəlman dini əhəmiyyət kəsb edən sözlərdir, əks halda bu ölkədə yaşayan hindular, müsəlmanlar və xristianlar bir milləti təşkil edirlər

H

• Hazırda millətimiz təhsil və var-dövlət baxımından pis vəziyyətdədir, lakin Allah bizə dinin nurunu bəxş edib və hidayətimiz üçün Quran hazırdır ki, bu da onları və bizi dostluq etməyə qərar verir. İndi Allah onları Ona görə də biz onlarla dostluq etməliyik və o üsula əl atmalıyıq ki, onların hakimiyyəti Hindistanda daimi və möhkəm qalsın və benqalların əlinə keçməsin… Benqallılar, millətimiz zərər görəcək, çünki biz "kitab əhli…"nin təbəələri əvəzinə hinduların təbəəsi olmaq istəmirik.
• Həqiqi İslam tərəfdarları İslamın üzünü başqalarına göstərməkdənsə, üzlərini xarakter, hikmət, tolerantlıq və təvazökarlığın təmsili kimi göstərməlidirlər.
• Hindistan gözəl gəlindir və hindular və müsəlmanlar onun iki gözüdür. …Biri itirsə, bu gözəl gəlin eybəcərləşəcək.
• Hökumət Əfqanıstanla döyüşürsə və ya Birmanı fəth edirsə, onun siyasətini tənqid etmək bizim işimiz deyil. Bu işlərin hökumətin ixtiyarında olması bizim maraqlarımıza ziyan vurmayacaq.

X

• Xurafat imanın bir hissəsi ola bilməz.

İ

• İnanıram ki, benqallılar heç vaxt bir torpaq zərrəsi üzərində hökmranlıq etməyiblər. Onlar yad irqin digər irqlər üzərində hökmranlığını qoruyub saxlaya biləcəyi üsuldan tamamilə xəbərsizdirlər.
• İndi fərz edək ki, ingilis icması və ordusu bütün toplarını, gözəl silahlarını və hər şeyi özləri ilə götürərək Hindistanı tərk etməli idilər, o zaman Hindistanın hökmdarları kim olardı?… Bu şəraitdə iki nəfərin Xalqlar – Məhəmmədlər və Hindular – eyni taxtda oturub bərabər gücdə qala bilərdilərmi? Çox şübhəsiz ki, yox. Onlardan birinin digərini fəth etməsi lazımdır. Hər ikisinin bərabər qala biləcəyinə ümid etmək qeyri-mümkün və ağlasığmaz olanı arzulamaqdır… Amma bir xalq digərini fəth edib onu itaətkar edənə qədər ölkədə sülh hökm sürə bilməz. […] Buna görə də Hindistanın sülhü və Hindistanda hər şeyin tərəqqisi üçün İngiltərə hökumətinin uzun illər — əslində əbədi olaraq qalması lazımdır!
• İngilis hökumətinin zəruri olduğu qərara alındıqda, Hindistan üçün onun hakimiyyətinin mümkün qədər möhkəm əsaslarla qurulması faydalıdır. Hökumətin sabitliyi üçün məqsədəuyğun hesab etdiyi böyüklükdə, zabitlərdən ibarət lazımi təchizatlı ordu saxlaması arzu edilir; və hər bir rayonda tam etibar edə biləcəyi məmurları təyin etməlidir ki, hər hansı bir yerdə sui-qəsd yaranarsa, onlar çarəni tətbiq edə bilsinlər. Sizdən soruşuram, sui-qəsdləri və üsyanları dayandırmaq üçün öz imperiyasına avropalı zabitlər təyin etmək hökumətin vəzifəsidir, yoxsa? Ədalətli olun, ürəyinizi yoxlayın və mənə deyin ki, insanların öz millətinin kişilərinə daha çox güvənməsi təbii qanun deyilmi? Əgər hər hansı bir ingilis sizə doğru olanı desə, şübhəniz qalır. Ancaq öz millətindən və ya ailəndən olan bir adam sənin evində gizli bir şey deyəndə, ona dərhal inanırsan. O zaman siz nə səbəb göstərə bilərsiniz ki, nə üçün hökumət bu qədər böyük bir imperiyanın idarəçiliyində sirləri qoruyan və hər cür məlumat verən kimi öz milliyyətindən olan kişiləri təyin etməməli, bütün bu işləri sizin ixtiyarınıza qoymalıdır və deyin: "Bəyəndiyinizi edin?" Bu dediyim şeylər dövlət idarəçiliyinin o qədər zəruri işləridir ki, imperiyanı hansı xalqın əlində saxlayırsa etsin, onları diqqətdən kənarda qoymaq olmaz. Yaxşı və ədalətli bir Hökumətin işi yuxarıda qeyd olunan əsasları təmin etdikdən sonra hökm sürdüyü ölkənin xalqına şərəf vermək və bacardığı qədər onlara yüksək vəzifələr verməkdir. Amma, əslində, elə təyinatlar var ki, biz onlara heç bir haqq iddia edə bilmərik; biz heç bir zila icra başçısı postuna iddia edə bilmərik. Hökumətin açıqlaya bilmədiyi yüzlərlə sirr var. Əgər hökumət bizi belə məsul və məxfi vəzifələrə təyin edirsə, bu, onun xeyrinədir.

O

• Oh! qardaşım müsəlmanlar! Sizə bir daha xatırladıram ki, siz xalqları idarə etmisiniz, əsrlər boyu müxtəlif ölkələri öz əlinizdə saxlamısınız. Hindistanda yeddi yüz ildir ki, siz İmperatorluq hökmranlığınız olub. Sən hökmranlığın nə olduğunu bilirsən". "Bizim millət təkcə Ərəbistanı deyil, Asiya və Avropanı titrədənlərin qanındandır. Xalqlarının hamısı bir dindən olmasına baxmayaraq, bütün Hindistanı qılıncı ilə fəth edən xalqımızdır.