Özbək atalar sözləri

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Adam - adam ilə, yer - su ilə.
• Axmaq baş çiy balqabaq kimidir.
• Axmağa cavab susmaqdır.
• Axmağa söz sərf etmə, daşa mismar vurma.
• Axmağın böyüyü-kiçiyi yoxdur.
• Ağıllı adam atını, axmaq arvadını tərifləyər.
• Ağıllı düşmən axmaq dostdan yaxşıdır.
• Ağıllı insan eyni daşın üstündə iki dəfə büdrəməz.
• Ağıllı iş - qanadlı quş.
• Ağıllı özünü günahkar bilər, ağılsız - dostunu.
• Ağılsız kişi ziyafəti, axmaq qadın evi biabır edər.
• Ağlı qısa olanın dili uzun olar.
• Ağlına ağıl qoş, cəhdinə - səbir.
• Anayla bala - gün ilə lalə.
• Arxı su korlar, adamı - söz.
• Arının zəhrin çəkməyən, balın qədrini bilməz.
• Arpa-buğda bir gününə yarar, sadiq dost - ölüncə.
• Arvadsız həyat darıxdırıcıdır, uşaqsız həyat həsrətdir.
• Aşın dadı duz ilə, adamın tamı söz ilə.
• At pisdir - arzular gedər, uşaqlar pisdir - güc gedər, arvad pisdir - qonaq gedər.
• Atam balası olma, adam balası ol.
• Atalar sözü - ağlın gözü.
• Atdan qorxan yerə baxar, quşdan qorxan - göyə.
• Avqustun hər dəmi, kəndçinin həmdəmi.

B

• Bağa bülbül, adama ağıl yaraşar.
• Bala əziz, ədəbi ondan əziz.
• Balığın diriliyi su ilədir, adamın diriliyi - adam ilə.
• Başına qılınc da çalsalar, doğru danış.
• Başqasına ölüm diləməzdən əvvəl özünüzə həyat arzulayın.
• Bazardan qalsan - hər gün qalarsan, əkindən qalsan - bir il.
• Bəlaya düşmək istəmirsənsə, huşyar ol.
• Bilən - bildiyin işlər, bilməyən barmağın dişlər.
• Bilən - tapıb deyər, bilməyən - qapıb deyər.
• Biləyi güclü birini yıxar, biliyi güclü minini.
• Bir adam körpü qurar, min adam keçər.
• Bir axmaq üçün Məkkə uzaqda deyil.
• Bir edən - mədəd, iki edən - adət.
• Bir görən tanış, iki görən - biliş.
• Bir igidə yetmiş hünər də azdır.
• Bir il tut əkən ər, yüz il ipək "dərər".
• Birləşən - düzülər, birləşməyən - üzülər.
• Birləşən güc yenilməz.
• Böyük araba haradan keçsə, kiçik araba da oradan keçəcək.
• Böyük başın böyük qayğıları var.
• Bülbül gülşəni sevər, insan vətəni.

C

• Canını düşməninə versən də, sirrini vermə.
• Cavan gəlsə – işə gələr, qoca gəlsə – aşa gələr.
• Cavanlıqda öyrənilən - daş yazısı, qocalıqda öyrənilən - qum yazısı.
• Cəsur meydanda sınayacaq.

Ç

• Çiçək tikansız, ət sümüksüz olmaz.
• Çox bilən az danışar.

D

• Dağ başı dumansız olmaz, igid başı - qovğasız.
• Dağ başında qar olar, ər kişidə ar olar.
• Dağın ucalığı daş ilə, adamın ucalığı baş ilə.
• Daşdan da od çıxar.
• Davalı evdə xeyir-bərəkət yoxdur.
• Deyə bildiyini de, deyə bilməyəcəyini demə.
• Dəstərxana göz tikəndən dost olmaz.
• Dəvə quraqlıqda gedər, amma bir də onu bataqlıqda gör.
• Dil kiçik də olsa, dünyanı bəzəyib - düzədi.
• Dindən də çıxsan, eldən çıxma.
• Diz üstə yaşamaqdansa ayaq üstə ölmək yaxşıdır.
• Doğru dil - daş yarar, əyri dil - baş yarar.
• Doğru sözün toxmağı var.
• Dost başını, düşmən ayağını göstərir.
• Dost min də olsa, azdır; düşmən bir də olsa - çox.
• Dostsuz başım, duzsuz aşım.
• Dostu ağladan, düşməni də güldürər.
• Dostun üçün zəhər ud.
• Dostundan ayrılan yeddi il ağlar, vətənindən ayrılan bütün ömrü boyu.
• Dostunu pisləyəndən qaç.
• Dövlət - başdadır.
• Düşmənə canını ver, sirrini vermə.
• Düşmənin böyüyü-kiçiyi olmaz.
• Düşmənin güləni - sirrini biləni.
• Düz danışıqdan əvvəlcə zərər də görsən, axırı fayda taparsan

E

• El - elə qoşulsa - dövlət, eldən el getsə - möhnət.
• Elə qoşulanın - könlü tox, eldən ayrılanın - baxtı yox.
• Elm ilə hikmət suyu yandırar.
• Elm - qüvvətdə yox, qüvvət - elmdədir.
• Elmsiz bir yaşar, elmli - min.
• Eşidəndən - görən yaxşı, özü görüb-bilən yaxşı
• Evin dar olsa da, ürəyin gen olsun.
• Eybini gizləmək nadan işidir.

Ə

• Əgər tənbəl adama bir şey əmr etsəniz, o, atanızdan daha çox nəsihət edər.
• Ər-arvad müharibəsi cuna yaylığın qurumasıdır.
• Ər igid el qəmində.
• Əyilmiş başı qılıncla kəsmək olmaz.
• Əyri adamın kölgəsi də əyri olar.

F

• Faydasız sözü aytma, faydasız sözdən qayıtma. (Aytma - demə)

G

• Gec tövbə etməyin heç bir faydası yoxdur.
• Gəlmək - ixtiyar ilə, getmək - işazə ilə.
• Gərəkli daş ağır olmaz.
• Girdiyiniz qapını çırpmayın.
• Göyə tüpürsən, tüpürcək sənin üzünə düşəcək.
• Gözə nur, torpağa su gərək.
• Gözün ağrıyır - əlini saxla, qarnın ağrıyır - ağzını.
• Güc birlikdir.
• Gül bitəndə yerin, qız böyüyəndə millətin gözüdür.
• Günəş havanı isidər, dostluq - qəlbi.
• Günün yamanı gedər, adamın yamanı getməz.

H

• Haqq söz- açıq söz.
• Halal iş - Ləzzətli yemiş.
• Həqiqət əyilir, amma qırılmaz.
• Hər çiçəyin qoxusu fərqlidir.
• Hər kəs əkdiyini biçər.
• Hərəkət, hərəkətdə - bərəkət.
• Həyət alma, qonşu al.
• Hünər - ürəyin hüsnüdür.
• Hünər - zər, hünərsiz - xar.
• Hünəri yox kişinin, məzəsi yox işinin.
• Hünərli ər xar olmaz.

X

• Xalça satsan, qonşuna sat, bir qıraqda oturarsan.
• Xəstəliyini gizlətsən, o da istəyini ortaya çıxaracaq.

İ

• İgid - sözündən dönməz, aslan - izindən.
• İgiddən yaxşı iş qalar, arifdən - yaxşı söz.
• İki bıçaq bir qına sığmaz, iki sevgi - bir könülə.
• İki yarım bir bütövdür.
• İlan qovalasa yola, dəvə qovalasa yoxuşa qaç.
• İnsan könlü güldən zərif, daşdan bərkdir.
• İş iştaha açar, tənbəl işdən qaçar.
• İş olan yerdə xəta var.
• İş səni yenməsin, sən işi yen.
• İşgörməzə iş buyursan, atandan artıq nəsihət eylər.
• İşi qovlasan iş çıxar.
• İşinizi sevin və o da sizi sevəcək.
• İtən bıçağın sapı qızıl.

K

• Kasıb taxıl tapmaz, taxıl tapsa qab tapmaz.
• Kiməsə çuxur qazsan, düşərsən.
• Kor toyuğa hər şey darıdır.
• Könlü açığın - əli açıq.
• Könül könüldən su içər.

Q

• Qabil oğul ata mindirər, naqabil - atdan endirər.
• Qeyrət dəmir zənciri üzər.
• Qəlbə - qarımaq yoxdur, sevgiyə - ölüm.
• Qəsd qılan - pəst olar. (Pəst - aşağı).
• Qəzəb gələndə ağıl yox olur.
• Qızıl odda bilinər, adam zəhmətdə.
• Qızıl yerdə qalmaz, yaxşılıq yolda.
• Qonaq atadan hörmətlidir.
• Qonaq gəlir qapıdan, ruzi dəlikdən gəlir.
• Qorxağın arvadı olmaqdansa, igidin dul arvadı olmaq yaxşıdır.
• Qorxağın gözü yekə, axmaqın - sözü.
• Qorxan - qoşa görər.
• Qurd qurdu qoruyar.
• Quş balası da özünə yuva qurur.

M

• Məkanımız dar da olsa, ağlımız geniş olsun.
• Min dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə görmək yaxşıdır.

N

• Nə əkərsən, onu biçərsən.

O

• Od - köydürər, yer doydurar. (Köydürmək - yandırmaq)
• Oda düşən kül olar, Yerə düşən gül olar.
• Oğurluq aşın bədənə xeyri olmaz.

Ö

• Ölü aslandansa diri siçan yaxşıdır.
• Öyünən qız ziyafətdə rüsvay olacaq.
• Özünü ər bilsən, özgəni şir bil.

P

• Paxılın aşı bişməz, bişsə də ocaqdan düşməz.
• Paxılın bağı göyərməz.
• Pələng balasını tutmaq üçün pələng yuvasına girmək lazımdır.
• Pul tapınca - hesab tap.

S

• Səfir üçün ölüm yoxdur.
• Səhhət diləsən - çox yemə, izzət diləsən - çox demə.
• Sənətkar ac qalmaz.
• Sərçədən qorxan darı əkməz.
• Sirr saxlayana bəla yox, sirr saxlamayana - dəva yox.
• Sirr ucunu söz açar.
• Sözünü bilib danışsan, dilinin dürrü tökülməz.
• Su gedər - daş qalar, vəsmə gedər - qaş qalar.
• Su qədrini kənkan bilər. (Kənkan - quyu qazan)
• Su - zər, suçu - zərgər.
• Sualın cavabsız olmasın, dostun - etibarsız.
• Susuz həyat olmaz, zəhmətsiz rahatlıq.
• Süddən ağzı yanan, qatığı da üfləyib içər.

Ş

• Şərəf ölümdən güclüdür.
• Şirin söz - şəkərdən şirin.
• Şirin yalandansa, acı həqiqət yaxşıdır.

T

• Təbib - təbib deyil, dərd görən təbibdir.
• Tənbəl adama iş ver, sənə hikmət öyrədər.
• Tənbəlin işi bitməz, yaz gələr - qışı bitməz.
• Təzəni köhnə saxlar.

U

• Uşaqların sərvəti ata və anadır.
• Uşağı işə qoyun, özünüz də onun arxasınca qaçın.

Ü

• Ümidini üzmə, könlünü pozma.
• Ürəkdə varsa, biləkdə görünər.

V

• Vaxtın getdi - nəqdin itdi.
• Var-dövlət tükənər, elm tükənməz.
• Verərsən, alarsan, əkərsən, biçərsən.
• Vəfasızda həya yox, həyasızda vəfa yox.
• Vətən dinc - sən dinc.

Y

• Yaxşı igid yurd düzər, yaman igid yurd pozar.
• Yaxşı - qənd yedirər, yaman - pənd yedirər. (Pənd - nəsihət)
• Yaxşı olsa, aşını yeyərlər, yaman olsa – başını.
• Yaxşı yaxşının qədrini bilər.
• Yaxşılıq nur gətirər, yamanlıq - zülmət.
• Yaxşının sözü - qaymaq, yamanın sözü - toxmaq.
• Yağışın çoxu - yeri zay elər, sözün çoxu - əri zay elər.
• Yağmur ilə yer göyərər, dinclik ilə el göyərər.
• Yalan danışan başqasının etibarını əlindən alır.
• Yamana gün də qaradır, dün də. (Dün - gücə).
• Yamandan dağ qalar, yaxşıdan bağ qalar.
• Yamanın yaxşısı olunca, yaxşının yamanı ol.
• Yalançı gövhərini xarə qılar (Xarə qılar - daş elər).
• Yara istiykən ağrımaz.
• Yayın meyvələri qışın xəzinəsidir.
• Yaz gələr - qışı bitməz.
• Yazı - zəhmət, qışı - rahət.
• Yer açanın bəxti açılar.
• Yer doymasa, el doymaz.
• Yer - xəzinə, su - qızıl.
• Yerindən ayrılan yeddi il ağlar, elindən ayrılan ölüncə ağlar.
• Yersiz qəzəb - özünə əzab.
• Yersiz qürur - bəla olur.
• Yersiz oyun - sındırar boyun.

Z

• Zəhəri zəhər kəsər.
• Zəhmət bəxt gətirər.
• Zəhmət dost artırar, qeybət - düşmən.
• Zəhmətdən qorxma, minnətdən qorx.
• Zəhmətsiz tapılan aşdan, zəhmətlə tapılan daş yaxşıdır.

Mənbə

• Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı,2005.