Osvald Şpenqler
Osvald Şpenqler (doğum adı Osvald Arnold Qotfreyd Şpenqler; 29 may 1880 – 8 may 1936, Münhen, Üçüncü Reyx) — Alman tarixçi və fəlsəfə tarixi mütəxəssisi. Riyaziyyat, təbiətşünaslıq və incəsənət kimi sahələrlə maraqlanmışdır.
| Osvald Şpenqler | |||
 | |||
| Doğum tarixi | 29 may 1880 | ||
| Doğum yeri | Blankenburg | ||
| Vəfat tarixi | 8 may 1936 | ||
| Vəfat yeri | Münxen | ||
| Dəfn yeri | Nordfriedhof | ||
| |||
| A | B | C | Ç | D | E | Ə | F | G | H | X | İ | J | K | Q | L | M | N | O | Ö | P | R | S | Ş | T | U | Ü | V | Y | Z |
A
redaktə- Ağıl tərəfindən kəşf edilən hər bir yeni həqiqət köhnə, artıq mövcud olan həqiqətin tənqidi mühakiməsindən başqa bir şey deyildir.
- Ateist elmin də öz dini var.
B
redaktə- Barıt və çap bir miqyaslı hadisələrdir.
- Başqa mədəniyyətlərin hadisələri başqa dillərdə danışır.
- Bilik xəyallarla əvəzlənir.
- Bilik inancın yalnız sonrakı formasıdır.
- Bir gün Rembrandtın son portreti və Motsartın son ölçüsü mövcud olmağı dayandıracaq - bəlkə də rəngli bir kətan və musiqi vərəqi qala bilər - çünki onların mesajını qəbul edən son göz və son qulaq yoxa çıxdı.
- Biz bu və ya digər şeyə nail olmaqda azad deyilik, lakin zəruri olanı etmək və ya etməməkdə azadıq.
- Böyük piramida məbədlərinin memarlığı səssiz riyaziyyatdır.
- Bu və ya digər formada inkvizisiyaya meyilli olmayan partiyalarımız yoxdur.
- Bütün irqlərdən olan ağıllı insanlar bir-birinə bənzəyir. Onlar üçün yarış arxa plana keçir.
- Bütün simvolizm qorxudan qaynaqlanır. Qoruma deməkdir.
C
redaktə
- Ciddi texniki baxımdan sosializm ictimai xidmət prinsipidir. Nəticə etibarilə hər bir işçi hər bir işəgötürən kimi biznesmen deyil, dövlət qulluqçusu statusuna malikdir. Sənaye, ticarət, nəqliyyat və hərbi qulluqçular var.
D
redaktə- Dilə qalib gələn razılaşmanın ən saf simvolu axşam evlərində oturub sükutla söhbət edən qoca bir kənd ər-arvadıdır.
- Dində əsas hisslər nifrət və sevgi deyil, qorxu və sevgidir.
- Dövlət xalqın formasıdır.
- Dünya sadəcə mövcud deyil, o sirlərlə doludur.
- Dünya tarixi — bu şəhər adamının tarixidir.
- Düşüncə, insanın oyanış həyatına əbədi olaraq ikilik gətirmişdir.
- Düşüncə ruhlandırır.
Ə
redaktə- Əbədi həqiqətlər yoxdur.
- Əgər həqiqətlər dünyasında hər şeyi sübutlar həll edirsə, faktlar aləmində uğur həlledici rol oynayır.
- Əgər onun tərəfdarları arasında xalqın yalnız obyekt, idealların isə vasitə olduğu həqiqi hökmran təbiətlər olmasaydı, demokratiya yalnız ağılda və kağız üzərində qalardı.
- Əxlaqi qaydalara uyğun yaşamaq fədakarlıqların davamlı ardıcıllığıdır.
- Əsl mütəfəkkir üçün tamamilə doğru və ya yanlış baxış nöqtələri yoxdur.
F
redaktə- Fakt adamı ilə şair heç vaxt bir-birini başa düşməyəcək.
- Fərq bir təlimin əbədi və keçici olması deyil, onun bir müddət canlı və ya doğulduğu andan dəyərsiz olmasıdır.
- Fürsət zərurət deməkdir.
G
redaktə- Gerçək həyatı tanıya bilməzsən. Yalnız təcrübə edə bilərsiniz.
H
redaktə- Heç bir şeyə əsaslanmayan azad düşüncə mövcud deyil.
- Həqiqətlər mütləq və əbədidir, yəni həyatla heç bir əlaqəsi yoxdur.
- Hər bir varlıq başqa bir varlığı və onun taleyini ancaq özünə münasibətdə dərk edir.
- Hər mədəniyyətin öz sivilizasiyası var.
- Hər mədəniyyətin öz uşaqlığı, gəncliyi, kişiliyi və qocalması var.
- Hər nəfsin bir dini var.
- Həyat daxilən mümkün olanın həyata keçirilməsidir.
X
redaktə- Xristian teologiyası bolşevizmin nənəsidir.
İ
redaktə- İbtidai insan sərgərdan heyvandır, varlıqdır…
- İbtidai insan üçün "zaman" sözünün mənası yoxdur.
- İbtidai Moskva çarizmi yeganə formadır ki, indi də ən yaxşı formada rus ruhuna uyğun gəlir.
- İndi biz Yerə bütövlükdə deyil, dünyanın bölünmüş hissələri kimi baxırıq. Və bu yalnız filosoflar və tarixçilər üçün naməlum olaraq qalır.
- İnsan böyük bir ağlın varlığını hiss edir, amma dərin həyatın deyil.
- İnsan düşünən varlıq olsa belə, varlığı təfəkkürlə yekunlaşan bir məxluq olması fikrindən hələ də uzaqdır.
- İnsan təfəkkürü gözləri düşünməkdir.
- — insanın daha çox gördüklərini bilməsi və başa düşməsi mənasında.
- İnsanlar "siyasət" anlayışı haqqında lazım olduğundan daha çox düşünürdülər. Onlar real siyasətdən daha az xəbərdar idilər.
- İntibah müqavimətdən doğuldu.
K
redaktə- Kahin tərcüməçi, qadın isə kahindir. Zaman özü onun vasitəsilə danışır.
- Kəndli üçün onun evi necədirsə, mədəniyyətli adam üçün də şəhər odur.
- Kəpənək və səhləb növlərində məqsəd olmadığı kimi "insanlığın"da heç bir məqsədi, fikri, planı yoxdur. "İnsanlıq" boş sözdür.
Q
redaktə- Qadın olduğu kimi güclüdür.
- Qan bizə həyatın simvolu kimi başa gəlir.
M
redaktə- Mədəniyyət bizim üçün əldə edilə bilən reallıqların sonuncusudur.
- Mədəniyyət elə bu məqamda doğulur ki, bəşəriyyət ibtidai ruh halından əbədi uşaqlıqdan oyanır və böyük ruhu ayırır.
- Mədəniyyət və sivilizasiya — bunlar: ruhun canlı bədəni və onun mumiyası.
- Mədəniyyətlər qədər əxlaq növləri var — nə çox, nə də az.
- Millət ancaq başqa millətlərə münasibətdə reallığa çevrilir.
- Millət özünü bir kimi hiss edən insanların birliyidir.
- Millətlər şəhər salan xalqlardır.
- Mülk, qismət, zaman — əslində bir-birini əvəz edən sözlərdir.
N
redaktə- Nəzəriyyəçilərin böyük səhvi odur ki, onlar öz yerlərinin böyük hadisələrin qatarında deyil, zirvədə olduğunu zənn edirlər.
- Nifrət və qorxu zaman və məkan, qan və göz, ritm və gərginlik, qəhrəmanlıq və müqəddəslik qədər fərqlidir.
Ö
redaktə- Ölməklə mədəniyyət sivilizasiyaya çevrilir.
- Ölümü bilən yeganə varlıq insandır. Qalanların hamısı qocalır, lakin bütünlüklə onlara əbədi görünməli olan an üzərində cəmlənmiş şüurla.
R
redaktə
- Riyaziyyat da bir sənətdir. Onun öz üslubları və dövrləri var.
- Romalılar dünyanı ümumiyyətlə fəth etmədilər. Onlar ancaq hamı üçün hazır şikar olana qalib gəldilər.
- Romantizm güclü instinktlərin deyil, əksinə, zəif, özündən ikrah hissi keçirən bir zəkanın əlamətidir. Bu romantiklərin hamısı uşaqdır; çox uzun müddət (yaxud həmişəlik) uşaq olaraq qalan, özlərini tənqid etmək gücü olmayan, lakin öz şəxsi zəifliklərinin qaranlıq dərkindən yaranan daimi maneələrlə mövcuddurlar. Müxtəlif forma və nişanlarla özlərini digərlərindən fərqləndirənlərin əsas şüarı bir çox insanı əhatə edən "sağlam və ayıq cəmiyyət" yaratmaqdır. Və həmin əbədi "Gənclər" bu gün yenə bizimlədir, yetişməmiş, ən kiçik təcrübədən, hətta real təcrübə arzusundan məhrum, amma siyasətdən yazıb-danışan, fantastik şəkildə bu və ya digər nəzəriyyədən yapışıblar. Sentimental kommunistlərin sosial romantizminə, sərxoş seçki xadimlərininin kütləvi yığıncaqlarına "əməli fəaliyyət" kimi baxan, siyasi romantizm və onun daxili formaları haqqında heç nə bilməyən xəstə ağılların qızıl nəzəriyyələrinin arxasından sızan iqtisadi romantizm də var. Onlar ancaq kütlədə özlərini hiss edə bilirlər, burada çoxalmaqla öz zəifliklərinin sönük hissini öldürə bilərlər. Və buna Fərdiliyin öhdəsindən gəlmək deyirlər.
- Ruh düşünür, pul istiqamətləndirir.
- Ruh üçün sonsuzluq və əbədiyyət birləşir və birinə hakim olmayan digərinə yiyələnməz.
S
redaktə
- Seçki hüququ nə qədər ümumidirsə, seçici bir o qədər az səlahiyyətə malikdir.
- Sevgi sabitliyin mövcud olduğu psixi dünya nizamının yaradılmasını nəzərdə tutur.
- Sən təbiətin bilicisi ola bilərsən, ancaq tarixin bilicisi olaraq doğula bilərsən.
- Sənət əsərləri sonsuz bir şeydir, bütün dünyanı əhatə edir. Sənət əsərlərinin də ruhu var.
- Sivilizasiya elə bir məqamda doğulur ki, böyük ruh əbədi gənc bəşəriyyətin ibtidai psixikası vəziyyətindən oyanaraq özünü qoparır, hüdudsuz və əbədi olanın qarşısında formasız, məhdud və fani reallıqdan formalaşır. O, bitki kimi köklü olaraq qaldığı dəqiq müəyyən edilə bilən bir mənzərənin torpağında çiçəklənir. Bir sivilizasiya o zaman ölür ki, onun ruhu xalqların, dillərin, inanc formalarının, incəsənətin, dövlətlərin, elmlərin növləri altında öz imkanlarının cəmini dərk etsin; sonra yenidən ilkin ruh elementinə birləşir. Amma nə qədər ki, yaşayır, onun mütərəqqi reallaşmasını həlledici xüsusiyyətləri ilə əlamətdar edən böyük eralar ardıcıllığında mövcudluğu, ideyanın təsdiqi uğrunda xaosun xaos güclərinə qarşı olduğu kimi, "bu güclərin qəzəblə geri çəkildiyi içəridə şüursuz", materialın müqavimətinə və içindəki ideyanı inkar etmək istəyənlərə qarşı mübarizə aparan təkcə sənətkar deyil. Hər bir sivilizasiya özünü həyata keçirmək niyyətində olduğu və onun vasitəsilə genişlənmiş, məkanla dərin simvolik və az qala mistik münasibətdə dayanır. Məqsəd əldə edildikdən və ideya bütün daxili imkanlarının dolğunluğu ilə zahirən reallaşdıqdan sonra sivilizasiya birdən-birə sərtləşir, ölür, qanı axır, qüvvələri qırılır, sivilizasiyaya çevrilir. Misirlik, Bizansçılıq, Mandarinizm sözlərində hiss etdiyimiz və demək istədiyimiz budur. Beləliklə, bakirə meşənin nəhəng qurudulmuş ağacı hələ də öz çürük şaxələrini əsrlər və minilliklər boyu davam etdirə bilər. Biz bunu Çində, Hindistanda, İslam dünyasında görürük. Beləliklə, imperiya dövrünün qədim sivilizasiyası Şərqin gənc ərəb sivilizasiyasından işıq və havanı götürərək gənclik gücü və dolğunluğu ilə böyük görünürdü. Bu, tarixin hər gün batımının duyğusudur, daxili və xarici məmnunluq hissi, hər bir canlı sivilizasiyanı gözləyən tükənmə hissidir. Bu gün batımlarından ən fərqli xüsusiyyətlərə malik olanı, “qədim dünyanın qürubunu” gözümüzün qabağında görürük, halbuki bu gün biz artıq özümüzdə və ətrafımızda tamamilə oxşar fenomenin ilk əlamətlərini hiss etməyə başlayırıq. İstiqamət kursu və müddəti baxımından, növbəti minilliyin ilk əsrlərində "Qərb alatoranlığı" özünü göstərəcək.
- Siz ancaq incə varlığına inandığınızı sevə bilərsiniz.
- Sosializm güc, güc və daha çox güc deməkdir. Düşüncələr və sxemlər güc olmadan heç bir şey deyil. Artıq hakimiyyətə gedən yolun xəritəsi çəkilib: alman əməyinin dəyərli elementləri ilə köhnə Prussiya dövlət ideyasının ən yaxşı nümayəndələri birləşərək, hər iki qrup millətimizi Prussiya üsulu ilə demokratikləşdirmək üçün ciddi sosialist dövləti qurmaq əzmindədir; hər ikisi eyni vəzifə hissi ilə, böyük bir öhdəliyin dərk edilməsi ilə, idarə etmək üçün itaət etmək iradəsi ilə, qalib gəlmək üçün ölmək, gördüklərimizi yerinə yetirmək üçün böyük fədakarlıqlar etmək üçün doğuldular. Biz nəyik, bizsiz nələr ola bilməz. Biz sosialistik. Ümid edək ki, zəhmətimiz əbəs yerə getməyəcək.
- Sosializm — xarici illüziyalara baxmayaraq — ümumiyyətlə xeyriyyəçilik, insanlıq, sülh və qayğı sistemi deyil, güc iradəsi sistemidir . Qalan hər şey özünü aldatmadır.
- Sosializmin mənası ondan ibarətdir ki, həyat varlı və kasıbın ziddiyyəti ilə deyil, nailiyyət və bacarıqla müəyyən edilən dərəcə ilə idarə olunur.
- Sözün dili ilə yalan danışan, əhəmiyyət vermədiyi jestlərin dili ilə özünə xəyanət edir.
- Sual verməklə onların həllinə inanmaq arasında fərq var.
- Sübut edə bilən artıq heç nədən qorxmur.
T
redaktə- Tarix əbədi yaradılışdır, əbədi gələcəkdir və buna görə də hərəkətdir; təbiət isə çevrilmiş, yəni əbədi keçmişdir.
- Tarix riyaziyyatla heç bir əlaqəsi olmayan hər şeyin məcmusudur.
- Tarixi reallıqda ideallara yer yoxdur. Orada ancaq faktlar var. Həqiqətlər yoxdur. Sadəcə faktlar.
- Tariximiz böyük aludəçiliklər tarixidir.
- Təbiəti elmi şəkildə şərh etmək olar, lakin tarix poetik yaradıcılıq tələb edir.
- Tolstoyun xristianlığı bir anlaşılmazlıq idi. O, Məsihdən danışırdı və Marksı nəzərdə tuturdu.
U
redaktə- Uşaq ilk sözünü demədən çox əvvəl danışmağa başlayır.
Y
redaktə- Yalnız başqa həyat formalarını görərək, özünüzdən xəbərdar ola bilərsiniz.
- Yalnız əbədi olan gerçəkdir.
- Yalnız nəzəriyyəçilərin uydurduğu dövlət bir sistem təşkil edir.
- Yüksək mədəniyyətlərin dinləri daha inkişaf etmiş deyil, sadəcə olaraq fərqlidir. İbtidai dinlərin buludlar və küləklər kimi vətəni yoxdur.
Z
redaktə- Zaman məkanı fəth edir.
- Zamanın axınını dayandırmaq olmaz, ağıllı geri çəkilmə, ağlabatan istefa yoxdur. Yalnız xəyalpərəstlər bir çıxış yolu olduğuna inanırlar. Optimizm qorxaqlıqdır, biz bu dövrdə doğulmuşuq və bizim üçün müəyyən edilmiş yolu sona qədər cəsarətlə getməliyik. Bizdə başqa heç nə qalmayıb. İtirilmiş vəziyyətdə ümidsiz və xilas olmadan davam etmək bizim borcumuzdur. Skeleti Pompeyin darvazalarından kənarda tapılan və Vezuvi püskürməsi zamanı onu vəzifəsindən geri çağırmağı unutduqları üçün ölən o Roma əsgəri kimi səbirli olun. Bu böyüklükdür, buna irqçi olmaq deyilir. Bu şərəfli sonluq insanların əlindən alına bilməyən yeganə şeydir.