İmmanuel Kant: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 100:
** Sitatın izahı: Beləliklə, əgər Kant empirik biliklərdən induksiya yolu ilə əldə edilən bilikləri a prior, amma təmiz olmayan a prior hesab edirsə, riyazi müddəaları o, təmiz a prior biliklərə aid edir. Bundan başqa riyazi biliklər həyatın bütün sahələrini əhatə edirlər, yəni ümumidirlər və təbiət elmlərinin qanunauyğunluqlarını dərk etmək üçün zəruridirlər.
* '''... bəzi biliklər hətta hər hansı mümkün təcrübə sahəsini tərk edirlər və təcrübədə heç bir yerdə münasib obyektlə ifadə oluna bilməyən anlayışlar [Begriffe] vasitəsilə bizim mühakimələrimizin miqyasını, göründüyü kimi, hər hansı təcrübə sərhədlərindən kənara genişləndirirlər. Duyğular dünyasından [Sinnenwelt] kənara çıxan, təcrübənin istiqamət və düzəliş verə bilmədiyi məhz bu sonuncu biliklərdə bizim idrakımızın elə axtarışları yerləşir ki, biz onları vacibliyinə görə daha yüksək və onların son məqsədinə görə mühakimənin fenomenlər [Erscheinungen] sahəsində öyrənə bildiyi hər şeydən daha ali hesab edirik, harda ki, biz hətta səhv etmək təhlükəsi ilə hər şeyə cürət edirik ki, belə mühüm araşdırmalardan hər hansı şübhə və ya lazımsızlıq [Geringschätzung], laqeydlik səbəbindən imtina etməyək. Təmiz idrakın özünün bu qaçılmaz məsələləri Allah, Azadlıq və Ölümsüzlükdür [Gott, Freiheit und Unsterblichkeit]. Elm, hansının ki, son məqsədi özünün bütün imkanları ilə bu problemləri həll etməyə yönəlmişdir, metafizika adlanır...'''
** Elə biliklər var ki, bizim duyğularımız vasitəsilə əldə etdiyimiz təcrübələrin və biliklərin sərhədlərindən kənarda yerləşir və həmin sahədə axtarış aparmaq üçün duyğularımız və qazandığımız təcrübələrimiz bizə kömək etmir. Biz hiss edirik ki, həmin biliklər bizim başqa həyati təcrübələrimizdən daha yüksəkdə durur, daha alidir. Biz səhv etməkdən , ruhdan düşməkdən çəkinməyib daim araşdırmalar aparırıq ki, həmin sahədə yeni biliklər əldə edə bilək. İdrakımızın məhz təcrübə və duyğulara söykənmədən araşdırma aparan həmin hissəsini Kant ''təmiz idrak'' adlandırır və təmiz idrakın araşdırma obyektləri həm də Allah, azadlıq və ölümsüzlükdür. Təmiz idrakın araşdırdığı heç bir təcrübəyə əsaslanmayan məsələləri öyrənən elm ''metafizika'' adlanır.
{{Vikilər
|