Amhar atalar sözləri

Amharlar (አማራ) — Efiopiyanın şimal-qərb və mərkəzi dağlıqlarında (əsasən Amhara regionunda) yaşayan Sami-Hami dil ailəsinə mənsub Efiosemitik (Həbəş) bir xalq. 2017-ci ilin məlumatına əsasən, sayları 20,02 milyon olub, Efiopiya pravoslav kilsəsinə (የኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ተዋሕዶ) etiqad edirlər. Bununla yanaşı, ABŞ, Kanada, İsrail kimi dövlətlərdə də diasporları mövcuddur. Onlar Afroasiya dil ailəsinin Sami-Hami budağının Efiosemitik qrupuna aid, Efiopiyanın dövlət dili olan Amhar dilində danışırlar.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Adi adam öləndə ağlını tərifləyirlər, nequs öləndə — sarayını. (Nequs — Həbəşistan padşahının titulu)
• Ağıllı bu ili fikirləşir, ağılsız — bu günü.
• Ağıllının səhvini üst-üstə yığsan, dağ yaranar.
• Allah ilanın ürəyindəkini bildiyinə görə onu ayaqdan məhrum elədi.
• Arvad düşünən işi kişi görər.
• Aslan kimi nərə çəkmək istəyən ahu, özünə zərbə saldı və öldü.
• Aslanın qocalmışı milçəklərə oyuncaq olar.
• At dava meydanına gətirə gilər, amma sənin əvəzinə vuruşa bilməz.

B

• Bəbirin gözü təkəyə zillənib, təkənin gözü — yarpağa.
• Bəbirin quyruğundan yapışma, yapışdın — buraxma.
• Bəd xəbər uçur, xoş xəbər yatır.
• Bədənin dərmanı — dana əti, urəyin dərmanı — Marmam. (Marmam — amxarlar arasında geniş yayılmış qadın adı).
• Bəxt üz döndərəndən adamlar da üz döndərər.
• Bəxtəvərlikdən qışqırmaqla , dərddən qışqırmağın fərqi böyükdür.
• Bilmək istəyən gərək soruşsun.
• Bir səni gözü götürməyəni, bir də aclıqda sənə çörək verəni unutma.
• Bir yerdə böyüdüyünü böyük saymazsan.
• Biri danışanda hamı qulaq asır, hamı danışanda — kim qulaq asacaq?
• Borc alırsan, deməli ümid verirsən.
• Boyun ətrafa boylanmaq üçündür.
• Buynuz qulaqdan gec uzansa da ondan böyük olur.
• Buzova süd, aslana ət

C

• Cavan əvvəl göyü görür, sonra yeri.

Ç

• Çığırmasan qonşu köməyə gəlməz.
• Çox gülmək asandır, çox susmaq — çətin.
• Çox iti ülgüc qınını kəsər, çox iti ağıl ölümə aparar.
• Çox sərvət çox da düşmən artırar.
• Çox zordansa, bir az ağıl yaxşıdır.
• Çörəyi nabələdlə, dərdi qohumla bölüşərlər.

D

• Danışa bilmək yaxşıdır, dinləyə bilmək daha yaxşı.
• "Danışıram" deməkdənsə, "işim var" demək yaxşıdır.
• Danışmayan çox hirslənər, nəinki danışan.
• Daşı şübhəli yerə atarlar.
• Dildən çıxan dişdən təmiz olmalıdır.
• Dildən iti olan, ağıldan ləng olar.
• Dost gəlir uzaqdan, düşmən çıxır öz ağzından.
• Dostuna böhtan deyən — sənə böhtan deyir.
• Düşmənin öpüşündən, dostun şilləsi yaxşıdır.
• Düz olmaq, yüz əlli "Zəbur" surəsi oxumaqdan qiymətlidir.

Ə

• Əcəl gecikəndə, elə bilirlər ki, daha heç gəlməyəcək.
• Ən dadlı xörək, acanda yediyindir.

G

• Gözün xəstəliyi aşkardır, ürəyinki — gizli.
• Güclü dost güclü düşmən də ola bilər.

H

• Heç bir möcüzə həftədən artıq heyrətləndirmir.
• Heyvan kəsilməyincə yağı görünməz, insan danışmayınca — ağlı.
• Həkimi çox olan xəstə ölər.

İ

• İki davakar yan-yana oturmaz.
• İki yuvalı siçan tələf olmaz.
• İlanın ayağı yoxdur, yalanın kökü.
• İnək — çobanı tanıyır, sahibini — yox.
• İstəyirsənsə sənə böhtan deməsinlər — qonaq elə, çörəyini ağzından almasınlar — evdən qovla.
• İşıq — zülmətdə gərək, ağıl — zillətdə.
• İtlər savaşar sümükdən ötrü, diri heyvandan ötrü yox.

K

• Kasıbdan hamı soruşur: "Nə iş görürsən?", heç kəs demir ki, nə yeyirsən.
• Körpə uşaq — körpə səadətdir.

Q

• Qarışqanın qarnı yoxdur, milçəyin — evi.
• Qarnını kələmlə aldatsan, dağı qalxanda da dizlərin büküləcək.
• Qısqanclıq və qaradinməzlik ər-arvadlıq telini qırar.
• Qızı almamış anasına bax.
• Qızıl-gümüş şirin dadmır, amma adamlar ondan ötrü üz-göz olurlar.
• Qocanı öyrədən — suya yazmış kimidir, cavanı öyrədən — daşa yazmış kimidir.
• Qohumla dərman ağır gündə gərəkdir.
• Qüvvətli — başqalarına da qüvvət verər, zəif başqalarını da zəiflədər.

M

• Meymun deyir: mərci əkməkdən nə xeyir? (Meymunlar mərci yemir)
• Məsəlsiz söhbət, duzsuz xörək kimidir.
• Müdirin xahişi əmrdir.

O

• "O məni istəyir" deməkdənsə, yaxşı olar ki, deyəsən: "Mən onu istəyirəm".
• Oğru ilə birlikdə ona havadar çıxanları döy.

Ö

• Ölümə yaxın o adamdır ki, fikri ölümün yanındadır.
• Özümün yeməyə heç nəyim yox, bu yandan da oğlum diş çıxardır.

S

• Səhər yavaş — yavaş açıldığı kimi, həqiqət də yavaş-yavaş aydınlaşar.
• Səhv eləməyə bir gün bəs olur, təəssüf etməyə — il lazım gəlir.
• Sənin düşmənini istəyən səni istəməz.
• Sərvətlə bilik bir yerdə olmur.
• Siçan hətta ölümqabağı da pişiyin qorxusunu duyur.
• Soyuq nə gətirər əsməkdən başqa?
• Susan ağıza milçək girməz.

Ş

• Şad xəbəri müəmmasız deyərlər.
• -"Şir nə yeyir?" -"Nə götürür, onu", -"Əvəzində nə verir?" -"Kim ondan soruşur ki?".

T

• Tecə qrafin gərəkdir, söhbətə — atalar sözü. (Tec — baldan hazırlanan tünd içki).
• Tənbəlliyin dalınca xəstəlik gələr.
• Tüstülənməyən odun yoxdur, yanılmayan adam.

Ü

• Ürək hər şeydən bərk qızar, hər şeydən bərk soyuyar.

V

• "Varımdır" demək "var idi" deməkdən yaxşıdır.
• Verməyə tələsmə — heyfsilənməzsən.
• Vətənsiz insan — toxumsuz torpaq.

Y

• Yadelliyə ölüm də qəfil gəlir.
• Yalançıya "aşağı bax" deyəndə yuxarı baxar.
• Yaman gün kitabdan yaxşı öyrədər.
• Yaman günlə duman, hər ikisi tədricən keçər.
• Yazılan qalır, deyilən unudulur.
• Yeriyə-yeriyə bağlanan kəmər, yeriyə-yeriyə də açılar.
• Yıxılan ağaca baltanın böyüyü gərək deyil.
• Yüz yalandan bir doğru yaxşıdır.

Z

• Zəiflə məsləhətləş, güclü ilə düşmən üstünə cum.