Gənc Verterin iztirabları

Gənc Verterin iztirabları — İohann Volfqanq Hötenin əsəri.

Gənc Verterin iztirabları
Die Leiden des jungen Werthers, The Sorrows of Young Werther
Janr	Epistolyar ədəbiyyat, diary literature, sentimental novel
Müəllif	İohann Volfqanq Göte
Orijinal dili	alman dili
Yazılma ili	1774
Nəşr ili	1774

Hörmətlərini qorumaq üçün sözdə küfrdən uzaq durmağı vacib hesab edən, məğlub olmaqdan qorxduğu üçün düşmənindən gizlənən qorxaq kimi günahkardır.

Əsərdən sitatlar

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Başqalarının necə olduğunu görəndə, mən olduğum üçün daha xoşbəxt oluram.
• Belədirsə, pis əhval-ruhiyyəni xəstəlik hesab edək və bu xəstəliyin müalicəsinin olmadığını soruşaq. Buna görə də onların fikirlərini bir kənara qoyuram və bu həqiqətə sadiq qalıram: biz də uşaqlarla Allahın bizimlə davrandığı kimi davranmalıyıq: O, bizi heç vaxt təsadüfən, səhvin şirin sərxoşluğunda buraxdığı qədər sevindirmir.
• Bəli, düzdür! Təbiət payıza meyil etdiyi kimi, payız da mənim içimdə və ətrafımda yaşayır. Ruhumun yarpaqları saralır, qonşu ağacların yarpaqları tökülür.
• Bəli, mən bu yer üzündə yalnız sərgərdan bir səyyah, qonaq və müsafirəm! Bəs sən başqa bir şeysən?
• Bəşəriyyətin təbii meyli bizi əlimizi uzatmağa sövq edir… Uşaqlar, öz növbəsində, həmişə gördüklərini tutmağa və yumruqlarında saxlamağa çalışmırlarmı? Bəs mən nə edim…?
• Bu dünyada bir-birini başa düşmək nə qədər çətindir.
• Bunlar nə insanlardır ki, ruhu bütünlüklə etiketə bağlı olan, illərlə bütün düşüncələrini və səylərini masa arxasında möhkəm qalmaq üçün tətbiq edir! Və bunu etmirlər, çünki məşğul olacaqları başqa bir şey yoxdur; əksinə, iş məhz ona görə yığılır ki, kiçik çətinliklər dünyası ciddi biznesin irəliləməsinə mane olur. Bu axmaqlar görmürlər ki, vəzifənin zərrə qədər əhəmiyyəti yoxdur, çünki birinci yeri tutan eyni adam nadir hallarda baş rol oynayır! Nə qədər padşahları vəziri idarə edir, nə qədər vəziri isə katibi idarə edir! Bəs birinci kimdir? Mənə elə gəlir ki, o, hamımızdan daha uzağı görərək, qabiliyyətlərimizi və ehtiraslarımızı öz dizaynlarının həyata keçirilməsinə yönəltmək üçün kifayət qədər güclü və ya incədir.
• Burada insanların necə olduğunu soruşsanız, "hər yerdə olduğu kimi" deyə cavab verməliyəm.

Ə

• Əlvida! Mən bu əzabların yalnız bir ucunu görürəm: məzar.

G

• Gecələr mən özümə günəşin doğuşunu seyr etməkdən həzz alacağıma söz verirəm və sonra yatağımdan ayrılmaq qərarına gəlmirəm; gündüzlər ay işığında sevinməyə ümid edirəm və nəhayət, otağımda qalıram. Niyə uzandığımı və niyə qalxdığımı bilmirəm.
• Gərginlik bir qüvvədirsə, həddindən artıq gərginlik niyə onun əksi olmalıdır?

H

• Hörmətlərini qorumaq üçün sözdə küfrdən uzaq durmağı vacib hesab edən, məğlub olmaqdan qorxduğu üçün düşmənindən gizlənən qorxaq kimi günahkardır.

X

• Xoşbəxt etmədiyimiz xoşbəxt insanları görmək dözülməzdir.
• Xoşbəxt olmaq üçün insana az söz kifayətdir, dincəlmək üçün ondan da az söz lazımdır.

İ

• İnsan həyatı xəyaldan başqa bir şey deyil.
• İnsan nəsli ancaq monoton bir işdir. Onların əksəriyyəti vaxtlarının böyük hissəsini sadəcə yaşayış üçün çalışır; azadlığın onlara qalan az hissəsi isə onları o qədər narahat edir ki, ondan qurtulmaq üçün hər cür səy göstərirlər.
• İnsan təbiəti öz insani hüdudları ilə məhduddur; o, sevinc, bədbəxtlik, ağrı-acıya dözə bilər, ancaq müəyyən bir səviyyəyə qədər və bu səviyyə keçərsə, məhv olması qaçılmazdır. Buna görə də, söhbət kiminsə var olub-olmamasından getmir; zəif və ya güclü, amma insanın əzabına tab gətirə bilsin, istər mənəvi, istərsə də fiziki.
• İnsanın xoşbəxtliyini yaradan bir daha onun iztirabının mənbəyinə çevrilməli idimi?

K

• Kaş kimsə mənə bütün bunları təkrar etməyə cəsarət etsəydi ki, qılıncımla onu o yan-bu yana deşim, çünki məni yalnız qan sakitləşdirə bilər. Ah! artıq yüz dəfə ürəyimi onu əzən çəkidən azad etmək üçün xəncəri götürmüşəm. Deyilənə görə, elə bir cins at var ki, qovulduqda, həddən artıq həyəcanlananda boğularaq qopmamaq üçün dişləri ilə damar açmaq instinkti yaranır. Bəzən mən də eyni şeyi etmək istəyirəm: damar açmaq və bununla da azadlığı əbədi olaraq fəth etmək.

M

• Mən çox yaxşı bilirəm ki, hamımız bərabər deyilik, ola da bilməz; lakin mənim fikrimcə, onların hörmətini qorumaq üçün quldurluq deyilən şeylərdən uzaq durmağı vacib hesab edən kəs məğlub olmaqdan qorxduğu üçün düşmənindən gizlənən qorxaq kimi günahkardır.
• Mən dəfələrlə sərxoş olmuşam, ehtiraslarım həmişə israfçılıqla həmsərhəd olub: bunu etiraf etməkdən utanmıram; çünki mən öz təcrübəmdən öyrəndim ki, böyük və heyrətamiz hərəkətlərə imza atmış bütün qeyri-adi adamlar nə vaxtsa dünya tərəfindən sərxoş və ya dəli kimi qınanıblar.
• Mən hələ də mənəmmi, bir vaxtlar hisslərin bolluğu ilə üzən, hər addımımda cənnət məni izləyən və bütün dünyanı eşqlə qucaqlayacaq ürəyi olan adamam? Və o ürək indi ölüb, coşqunluq artıq ondan nur saçmır, gözlərim quruyur, hisslərim alnımdakı çilləri təzələyən canlandırıcı göz yaşlarından məhrumdur.
• Mən o qəlbə, o nəcib ruha sahib olmuşam ki, onun hüzurunda həqiqətən olduğumdan daha çox görünürdüm, çünki ola biləcəyim hər şey mən idim.
• — Mən onu görəcəyəm! – deyə qışqırıram, səhər oyanıb xoşbəxtliklə günəşə baxıram. — Mən onu görəcəyəm! – Bütün günü başqalarına qarşı arzum yoxdur. Hər şey, hər şey bu ümiddə toplanıb.
• Mən tez-tez həsrətlə düşünürəm: Ah, bu təsəvvürləri təsvir edə bildimmi, içimdə o qədər dolu və isti olan hər şeyi kağız üzərində təəssüratlandıra bildimmi ki, ruhum sonsuz Tanrının güzgüsü olduğu kimi, ruhumun güzgüsü olsun.!

N

• Niyə axı insana xoşbəxtlik gətirən şey, həm də onun iztirablarına çevrilir.

O

• O andan etibarən günəş, ay və ulduzlar mən fərq etmədən parlamağa davam edə bilər. Artıq gündüz və ya gecə olduğunu bilmirəm; bütün kainat mənim üçün artıq mövcud deyil.
• O, mükəmməl bir mələkdir. Hər kəs öz sevgilisi haqqında belə deyir, elə deyilmi? Və yenə də onun nə qədər mükəmməl olduğunu və mükəmməlliyinin nə olduğunu deyə bilmərəm. Bir sözlə, ruhumu ələ keçirdi.

Ö

• Özümüzdə əskikliyiksə, hər şeyimiz əskikdir.

R

• Ruhun rahatlığı və özündən razı qalma ilə müqayisə olunacaq xəzinə yoxdur? Var! Əziz dostum, bu sevinc gözəl və qiymətli olduğu qədər keçici olmasaydı!

S

• Səbirli olmalısınız və hər şey yaxşılığa doğru dəyişəcək. Yəqin ki, həqiqətən böyük bir ruhun bizim qarşımızda açılmasından daha böyük sevinc yoxdur.
• Səhv başa düşmək bizim kimi insanların taleyidir.
• Sən özün də bilirsən ki, mən dinə hörmət edirəm və intuisiyam mənə deyir ki, din həlak olanların bəziləri üçün dayaq, bəziləri, yəni ürəyi qırılanlar üçün təravətdir. Bəs hər bir insan üçün eyni rolun olması mümkündürmü və lazımdırmı? Bu böyük dünyaya bir baxışla dinin belə bir rolu olmayan minlərlə insanı tapa bilərsiniz. Belə olan halda mənim belə olmağıma nə ehtiyac var? Məgər Allahın Oğlu özü demir ki, onunla yalnız Allah tərəfindən bağışlanmış insanlar danışacaq? Bəs indi, əgər Allah məni ona verməsəydi? Əgər Allah, ürəyimin şəhadət etdiyi kimi, məni Özü üçün saxlasa? — Xahiş edirəm, bu sözləri səhv başa düşməyin və bu iki məsum sözdə istehza axtarmayın. Əzab yükündən öz payımı çiynimə alıb, qədəhimi son qurtumuna qədər içməkdən başqamı tale? — Bəs indi Allahın göydən oğlunun dodaqlarına qoyduğu qədəh onun üçün də acı idisə, böyük satıb dadıma şirin gəlirmiş kimi davranmağım nəyə lazımdır? Və bütün varlığım ortada olub-olmamaq şübhəsi ilə titrədiyi o dəhşətli saatda, keçmişin mənə ildırım zolağı kimi gələcəyin qaranlıq uçurumunu göstərdiyi, sonra da yer üzünü qaranlığın bürüdüyü anda dünya mənimlə yıxılır. Nə gərəkdir ki, utanım? — Bu, ömrünün, gücünün puçluğu ilə hirsləndiyini deyən, hər tərəfdən itələnərək tamamilə aciz və yıxılmağa məhkum bir insanın səsi deyilmi, Allahım, Allahım! Məni niyə tək qoydun? Bəs mən niyə bu qınaqdan utanmalıyam? Yeddi səmanı yorğan-döşəyə bürüyənin də qaça bilməyəcəyi o andan niyə qorxmalıyam?

U

• Uşaqların nə istədiklərini bilmirlər, bu məsələdə bütün savadlı müəllimlər və hakimlər yekdildir. Amma böyüklər də uşaqlar kimi, haradan gəldiklərini və hara getdiklərini bilmədən dünyada fırlanırlar — onlar da uşaqlar kimi açıq-aydın məqsədlərinə uyğun hərəkət edirlər — çərəzlər və peçenye ilə idarə oluna bilirlər. tortlar və kirpiklər uşaqlar kimi asanlıqla — buna heç kim inanmaq istəmir, baxmayaraq ki, mənə çox açıq şəkildə doğru görünür.

Ü

• Ürəyimizdə sevgi olmayan dünya nədir, Vilhelm? Çox güman ki, işıqsız sehrli bir fənər belə olardı. İçinə lampa qoyan kimi ağ divarda rəngli şəkillər peyda olur! Və onlar yalnız keçici illüziyalar olsalar da, yenə də bizim üçün şanslıdırlar, biz gənclər kimi dayanırıq və bu gözəl fenomenə ləzzətlə baxırıq.

V

• Və mən, əziz dostum, bu xırda işdə bir daha müşahidə etdim ki, anlaşılmazlıq və etinasızlıq dünyada hətta bədxahlıq və pislikdən daha çox fitnə-fəsad törədir. Bütün hallarda, sonuncu ikisinə daha az rast gəlinir.

Y

• Yalnız başqalarının fikrini nəzərə alaraq, heç bir istəyi və ya ehtiyacı olmadan qızıl, şərəf və ya başqa bir xəyal dalınca zəhmət çəkən adam axmaqdan yaxşı deyil.
• Yalnızlıqdan daha təhlükəli bir şey yoxdur.