Konstantin Uşinski

Konstantin Dmitriyeviç Uşinski - (rus. Константи́н Дми́триевич Уши́нский), d.2 mart, 1824, Tula - ö.3 yanvar, 1871, Odessa) — Ukrayna və rus pedaqoqu.

Konstantin Uşinski

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Ana dili məhv olarkən xalq artıq yox olur. Xalqın ağzında dili hələ yaşadıqca xalq da yaşayır.
• Ana dilində təhsil almayan uşaq böyüdükdən sonra üzünə nə qədər vətənpərvərlik maskası taxsa da, aid olduğu millətə deyil, dilində təlim-tərbiyə gördüyü millətə xidmət edəcəkdir.

B

• Bədən cəzası qorxusu pis qəlbi yaxşılaşdırmayacaq və qorxu ilə qəzəbi qarışdırmaq insanda ən iyrənc hadisədir.
• Bir millətin, xalqın varını, dövlətini əlindən alsan, o millət ölməz, yaşayar. Ancaq ana dilini əlindən alsan, həmin millət məhv olar, ondan əsər-əlamət qalmaz.

D

• Demək olar ki, hər kəs təhsilin səbr tələb etdiyini anlayır, lakin çox az adam səbr, fitri qabiliyyət və bacarıqla yanaşı, xüsusi biliklərin də lazım olduğu qənaətinə gəlib.
• Dil xalqın ölü, diri və gələcək nəsillərini böyük, tarixi canlı bir bütövlükdə birləşdirən ən mühüm, ən zəngin və ən möhkəm halqadır.

Ə

• Əgər işi müvəffəqiyyətlə seçsəniz və bütün ruhunuzu bu işə qoysanız, xoşbəxtlik sizi tapacaq.
• Əgər pedaqogika insanı hərtərəfli tərbiyə etmək istəyirsə, ilk növbədə onu hərtərəfli tanımalıdır.
• Əmək bəşəriyyət tarixinin lap əvvəlindən yer üzərinə işıq saçan müqəddəs şamdır, onu söndürsəniz hər yer zülmətə çevrilər.
• Əməyin yalnız daxili, əqli, həyatverici qüvvəsi insan ləyaqətinin, onunla bərabər əxlaq və xoşbəxtlik mənbəyi kimi xidmət edir.

F

• Fərdin inkişafına və formalaşmasına yalnız fərd təsir edə bilər, yalnız xarakter xarakterlə formalaşa bilər.
• Fikirdə ədalətli olmaq əməldə ədalətli olmaq demək deyil.
• Fikirlərini yaxşı ifadə edə bilməmək nöqsandır, müstəqil düşüncəyə malik olmamaq isə daha böyük çatışmazlıqdır və müstəqil fikirlər ancaq öz-özünə qazanılan biliklərdən irəli gəlir.

G

• Gecənin kabusu təzə açılmış səhər işığından qaçıb gizləndiyi kimi, hüzn, can sıxıntısı, şıltaqlıq və boş arzular da əməyin açıq və sakit simasından qaçıb gizlənir.
• Gənclik xəyal etməsəydi insan həyatı bir anda donardı.
• Görünüşünə görə təvazökar olan təhsil, eyni zamanda, səltənətlərin əsaslandığı və bütün nəsillərin yaşadığı tarixin ən böyük əməllərindən biridir.
• Güclü xarakter, güclü sel kimi, bir maneə ilə qarşılaşdıqda, yalnız həyəcanlanır və daha da güclənir, eyni zamanda maneəni batıraraq, özünə dərin bir yataq açır.

H

• Heç bir müəllim unutmamalıdır ki, onun ən mühüm vəzifəsi şagirdləri əqli əməyə hazırlamaqdır və bu vəzifə fənnin özünü öyrətməkdən daha vacibdir.
• Heç nə - nə sözlər, nə düşüncələr, nə də hərəkətlərimiz özümüzü və dünyaya münasibətimizi hisslərimiz qədər aydın və həqiqi ifadə etmir: onlar ayrı bir fikrin deyil, ayrıca bir qərarın deyil, ruhumuzun və onun quruluşunun bütün məzmununun xarakterini eşidirlər.
• Heç vaxt uşağa yerinə yetirilməsi mümkün olmayan sözlər verməyin və onu heç vaxt aldatmayın.
• Hər bir sərvətin yeganə yaradıcısı insanın vaxtı, zəhməti, dürüstlüyü, biliyi, özünü idarə etməsi, fiziki, əqli və mənəvi qüvvələridir.
• Hər şeyi xalqdan alın - və onlar hər şeyi geri qaytara biləcəklər, amma dili əlindən alacaqlar və onu bir daha yaratmayacaqlar.
• Həyatda məqsəd - insan ləyaqətinin və insan xoşbəxtliyinin ürəyidir.

X

• Xalq, onun bütün vətəni ana dili ilə nəfəs alır... Dil yaşamış, yaşayan xalqı və gələcək nəsilləri böyük, tarixi, canlı bir bütövlükdə birləşdirən ən həyati, ən zəngin və ən möhkəm bağdır.
• Xalqın ağzındakı dil ölüb – xalq da ölüb.
• Xalqın dili onun bütün mənəvi həyatının ən yaxşı, solmayan və daim çiçəklənən rəngidir.
• Xalqın dili Vətənin, xalqın mənəvi həyatının əksidir.
• Xarakter yalnız xarakter yarada bilər.
• Xarakterin gücü, məzmunundan asılı olmayaraq, əvəzolunmaz bir xəzinədir. O, yalnız ruhun təbii qaynaqlarından götürülür və idarə hər şeydən əvvəl o gücü hər bir insan ləyaqətinin əsası kimi qorumalıdır.
• Xoşbəxtlik hüququ ən ayrılmaz insan hüququdur.

İ

• İgid odur ki, ən güclü qorxunu boğa bilir və qorxuya boyun əymədən təhlükə haqqında düşünə bilir.
• İnanc ancaq vərdiş halına gələndə xarakter elementinə çevrilir. Vərdiş məhz inancın meylə, düşüncənin isə əmələ çevrilməsi prosesidir.
• İnsan iş üçün doğulur; əmək onun dünyəvi səadətini təşkil edir, əmək insan əxlaqının ən yaxşı keşikçisidir, əmək isə insanın tərbiyəçisi olmalıdır.
• İnsan ruhunu ram etməyin yeganə yolu sevgidir. Kim başqasına məhəbbətlə itaət edərsə, artıq öz nəfsinin tələbinə tabe olar və başqasının işini özünə aid edər.
• İnsan tərbiyəsinin ən başlıca yolu əqidədir. Əqidəyə ancaq əqidə yolu ilə təsir etmək olar.
• İnsan tərbiyəsinin ən mühüm yolu inandırmaqdır.
• İnsanı tərbiyə etməyin əsas məqsədi ancaq insanın özü ola bilər... və insanda tərbiyənin məqsədi ruhdur.
• İnsanın bütün arzularını təmin edin, lakin һəyat məqsədini əlindən alın, onda görərsiniz o necə də bədbəxt və aciz məxluqa çevriləcək. Deməli, insan ləyaqətinin və insan xoşbəxtliyinin məğzi arzunun təlimatında deyil... һəyat məqsədindədir.
• İnsanın bütün istəklərini təmin et, amma həyatın məqsədini ondan götür, görəcəksən ki, o, necə yazıq və əhəmiyyətsiz bir varlığa çevrilir.
• İnsanın ruhunda əks olunan ölkənin təbiəti, xalqın tarixi sözlə ifadə olunub. İnsan yoxa çıxdı, lakin yaratdığı söz xalq dilinin ölməz və tükənməz xəzinəsi kimi qaldı ki, dilin hər sözü, onun hər forması insan təfəkkürünün, hissiyyatının nəticəsidir ki, onun vasitəsilə ölkə və xalqın tarixi nitqdə öz əksini tapmışdır.
• İnsanın vaxtı, zəhməti, namusluluğu, biliyi, özünü idarə etməsi, fiziki, əqli və mənəvi gücü - bütün bunlar hər bir sərvətin yeganə yaradıcılarıdır.
• İradəmiz də əzələlərimiz kimi daim artan fəaliyyətlə güclənir... onlara məşq etmədən, şübhəsiz ki, zəif əzələlərə və zəif iradəyə sahib olacaqsınız.

K

• Kitab... təkcə oxuya bilməyənlər üçün deyil, həm də... ölü hərfdən canlı düşüncələr çıxara bilməyənlər üçün də səssiz qalır.

Q

• Qadının zehni qabiliyyətlərində deyil, təbiətinin xarakterində uşaqların tərbiyəsi üçün zəngin vasitələr gizlidir. Diqqətin cəmləşməsi, dəqiqlik, səbr, əzmkarlıq, nizam-intizam sevgisi, zəriflik, ədəb-ərkan, zövq və nəhayət, övladlara qarşı fitri sevgi - bütün bunlar kişidən daha çox qadında olan keyfiyyətlərdir.
• Qarışıq, bir-biri ilə əlaqəsi olmayan biliklərlə dolu baş hər şeyin nizamsız olduğu, sahibinin isə heç nə tapa bilməyəcəyi anbar kimidir; Yalnız biliksiz sistemin mövcud olduğu fəsil, bütün qutularda yazıların olduğu və qutuların boş olduğu bir kabinə kimidir.
• Qorxu - bir sıra qəbahətlərin mənbəyidir.
• Qorxu hiss etmədən təhlükəyə dırmaşan cəsarətli deyil, cəsarətli ən güclü qorxunu boğmağı bacaran və qorxuya boyun əymədən təhlükə haqqında düşünə biləndir.
• Qorxu - insanın ən məhvedici, işgəncəverici hisslərindən biridir.

M

• Müasir pedaqogikada əsas şey insanın mənəvi tərəfinin tərbiyəsidir.
• Müəllim məmur deyil; və əgər məmurdursa, deməli, təhsil işçisi deyil.
• Müəllim nə qədər ki, oxuyur, öyrənir o, yaşayır, oxumağı dayandırdıqda ondakı müəllimlik ölür.
• Müəllim zahirən təvazökar görünməklə tarixin ən böyük işlərindən birini görür. Dövlətin özü isə bu işə söykənir və nəsillər onunla yaşayırlar.
• Müəllimliyin özü o zaman təhsilə çevrilir ki, o, elmin ən yüksək sahəsinə çatsın, ideyalar aləminə daxil olsun və bu ideyanı ağıl vasitəsilə insanın ürəyinə çatdırsın. Elm yalnız bu elmi mərhələdə, nəinki tərbiyəvi mərhələdə mənəvi güc qazanır.

N

• Nə qədər gözəl təşəbbüslər və hətta nə qədər gözəl insanlar pis vərdişlərin yükü altına düşüblər.
• Nifrətdə olduğu kimi sevgidə də müxtəlif hisslər birləşdirilə bilər: həm əzab, həm həzz, həm sevinc, həm kədər, həm qorxu, həm cəsarət, hətta qəzəb və nifrət.

O

• Oxumaq hələ azdır, əsas iş nəyi oxumaq və oxuduğunu necə anlamaqdır.

Ö

• Ölkəmizdən başqa dünyada çoxlu müxtəlif dövlətlər, ölkələr var, lakin insanın bircə qohum anası var, biri də onun vətənidir.
• Öz biliyinizi ancaq cəhalətinizin gözünə birbaşa baxdığınız zaman genişləndirə bilərsiniz.
• Öz fikirlərini aydın deyə bilməmək qüsurdur, ancaq şəxsi fikirdən məhrum olmaq daha böyük qüsurdur.

P

• Pedaqogika sənətlərin birincisi və ən ucasıdır, çünki o, mükəmməlliyi kətanda, mərmərdə deyil, insanın təbiətində ifadə etməyə çalışır.
• Pedaqoq həmişə əmin olmalıdır ki, təhsilin gücü o qədər böyükdür ki, ondan tam istifadə edə bilmir.

S

• Sevgidə də, nifrətdə də hər cür hisslər birləşə bilər: əzab , həzz , sevinc , kədər, qorxu, cəsarət, hətta qəzəb və nifrət.
• Sevgi ilə uşağı elə tərbiyə edə bilərsiniz ki, o, cəzasız və mükafatsız olaraq tərbiyəçiyə qeyd-şərtsiz tabe olmağa alışsın.
• Sərxoş üçün işıqlı küçədə belə zülmət var.

Ş

• Şagird bir qab deyil ki, onu doldurasan, o bir məşəldir, onu alovlandırmaq lazımdır.
• Şəxsiyyətin inkişafı və tərifində yalnız şəxsiyyət hərəkət edə bilər, yalnız xarakter xarakter formalaşdıra bilər.

T

• Təcrübə göstərir ki, gimnastika bir növ insanın könüllü hərəkətlərini ixtisaslaşdıraraq bir çox köhnə xəstəlikləri sağaldır.
• Təhsil cəmiyyətin əxlaqına təsir etmək, ruhu bədən üzərində yüksəltmək, mənəvi ehtiyacları irəli sürmək üçün çağrılır.
• Təhsil insan ruhunun ən böyük sualıdır.
• Təhsil insanda vərdiş, əmək sevgisi formalaşdırmalıdır, ona həyatda özünə iş tapmaq imkanı verməlidir.
• Təhsil insanın nəinki zehnini inkişaf etdirib ona müəyyən məlumat verməli, həm də onda ciddi işə susuzluq yaratmalıdır ki, bunsuz onun həyatı nə layiq, nə də xoşbəxt ola bilməz. Yalnız əməyin daxili, mənəvi, həyatverici qüvvəsi insan ləyaqətinin, eyni zamanda mənəviyyat və xoşbəxtliyin mənbəyi kimi xidmət edir.
• Təhsil məsələsi çox vacib və müqəddəsdir, sadəcə müqəddəs bir məsələdir. Burada milyonlarla soydaşımızın firavanlığı və ya bədbəxtliyi toxumu səpilir, burada ölkəmizin gələcəyinin pərdəsi açılır.
• Təhsil məsələsində öz-özünə yol açan təbii təhsil istedadları digər istedadlardan daha nadirdir və buna görə də minlərlə müəllimin tələb olunduğu yerlərdə onlara arxalana bilməzsiniz.
• Təhsilin əsas vəzifələrindən biri xüsusilə yeni nəsilləri bəşəriyyətin sonsuz rifah axtarışında ümumi işə cəlb etməkdir.
• Təhsilin özü əgər insanın xoşbəxt olmasını istəyirsə, onu xoşbəxtlik üçün deyil, həyatın işinə hazırlamalıdır.
• Tərbiyə insanda vərdiş və əməyə məhəbbət inkişaf etdirməlidir; ona həyatda özünə iş tapmaq imkanı verməlidir.
• Tərbiyə sənətinin bir özəlliyi var ki, demək olar ki, hamıya tanış və başa düşülən, başqalarına isə daha asan görünür və nə qədər başa düşülən və asan görünsə, insan onunla nəzəri və ya praktiki cəhətdən bir o qədər az tanış olur.
• Tərbiyəçinin şəxsiyyətinin cavan ruha olan təsiri elə bir tərbiyə qüvvəsidir ki, onu nə dərs kitabları ilə, nə əxlaqi nəsihətlərlə və nə də cəza, mükafat sistemi ilə əvəz etmək olar.
• Tərbiyənin insanda ikinci təbiət yaratması üçün gərəkdir ki, bu tərbiyənin ideyaları şagirdlərin əqidəsinə, inancları vərdişlərə keçsin... İnsanda əqidə o qədər kök salıb ki, o, tabe olmalı olduğunu düşünməmişdən əvvəl ona tabe olur, o zaman ancaq o, onun fitrətinin elementinə çevrilir.
• Tərbiyənin vəzifəsi mənəvi həyata diqqəti oyatmaqdır... Əgər şagirdimiz çox şey bilirsə, amma boş maraqlarla maraqlanırsa, özünü mükəmməl aparırsa, amma əxlaqlı və gözəlliyə canlı diqqət oyatmırsa, sən təhsil məqsədinə çatmamışsan.

U

• Uşaq ana dilini öyrənərkən yalnız şərti səsləri öyrənmir. O, eyni zamanda, ana dilinin doğma döşündən mənəvi həyat və qüvvət içir.
• Uşaqların hissləri, eləcə də uşaqların təfəkkürü məcbur edilmədən idarə edilməlidir.

V

• Vətənin övladı ol , doğma torpağına bağlılığını dərindən hiss et, ona oğul kimi yana, ondan aldığını yüz qat qaytar.

Y

• Yaddaş funksiyasını artırmağın ən vacib şərtləri, idmana ehtiyac duyan sinirlərin sağlam vəziyyətidir.
• Yaddaşın yaxşılaşdırılması üçün ən vacib şərt sinirlərin sağlam vəziyyətidir, bunun üçün fiziki məşqlər lazımdır.
• Yaxşı vərdiş insanın sinir sisteminə daxil etdiyi mənəvi kapitaldır.
• Yalnız əməyin daxili, mənəvi, həyatverici qüvvəsi insan ləyaqətinin, eyni zamanda mənəviyyat və xoşbəxtliyin mənbəyi kimi xidmət edir.
• Yalnız hər an öz nəfsi ilə üz-üzə olmaq imkanını özündə saxlamış, ondan heç bir qərəz, heç bir vərdişlə ayrılmadan, ancaq özünü təkmilləşdirmə yolu ilə getməyə və başqalarını bu yolda aparmağa qadirdir.
• Yalnız öz cəhalətinizin gözünə birbaşa baxdığınız zaman biliklərinizi genişləndirə bilərsiniz.
• Yalnız şüurlu və azad əmək insanı xoşbəxt edə bilər.
• Yalnız yaxşı ağlı və yaxşı ürəyi olan insan tamamilə yaxşı və etibarlı insandır.

Z

• Zehni işdən sonra istirahət heç bir şey etməməkdən deyil, məsələni dəyişdirməkdən ibarətdir: fiziki iş yalnız xoş deyil, həm də faydalı istirahət zehni əməkdən sonra.

Mənbə

• Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı, 2005.