Mixail Bakunin

Mixail Bakunin (30 may 1814, Tver — 13 iyun 1876, Bern, İsveçrə) — rus anarxist nəzəriyyəçi.

Mixail Bakunin
Doğum tarixi	30 may 1814
Doğum yeri	Priamukhino
Vəfat tarixi	1 iyul 1876
Vəfat yeri	Bern
Dəfn yeri	Bremqarten qəbiristanlığı
Vikipediya məqaləsi

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Bir insanın azadlığı başqasının azadlığının başladığı yerdə bitir.
• Bu o deməkdirmi ki, mən bütün güclərə qarşıyam? Mən heç vaxt belə düşünməzdim. Çəkmə məsələsində çəkmə istehsalçılarının məsləhətlərini alıram; ev, kanal və ya dəmir yolu məsələlərində memar və mühəndislərlə məsləhətləşirəm. Bu kimi təcrübə üçün bu kimi mütəxəssislərdən məsləhət istəyərdim. Amma nə çəkməçiyə, nə memarın, nə də ekspertin mənə öz səlahiyyətlərini tətbiq etməsinə icazə vermirəm. Mən öz intellektinə, xarakterinə və biliyinə layiq olduqları hörmətlə, öz tənqid və inamsızlığımı həmişə qoruyub saxlayaraq, onları sərbəst dinlədim. Mən heç vaxt hər hansı bir şöbədə yalnız bir orqanla məsləhətləşirəm; bir neçə orqanla məsləhətləşirəm; onların fikirlərini müqayisə edirəm və ən doğru hesab etdiyim birini qəbul edirəm. Amma mən hətta xüsusi suallarda da heç bir qüsursuz səlahiyyət qəbul etmirəm, buna görə də belə şəxslərin dürüstlüyünə və səmimiyyətinə nə qədər hörmət etsəm də, heç birinə tam etibar etmirəm. Bu güvən mənim ağlıma, azadlığıma, hətta planlarımın uğuruna da ölümcül olardı: o, məni dərhal axmaq bir kölə, başqalarının iradə və maraqlarının alətinə çevirərdi.
• Bütün tarixə baxın və özünüzü inandırın ki, həyatın, düşüncənin, yaradıcılıq və azad fəaliyyətin inkişafı və bol olduğu bütün dövrlərdə və ölkələrdə həm də çəkişmə, intellektual və ictimai mübarizə, siyasi partiyaların mübarizəsi olub.

D

• Digərləri insanın qorilla ilə qohumluğunu yenidən kəşf etdiklərinə görə o qədər xoşbəxtdirlər ki, onu həmişə heyvani vəziyyətdə saxlamaq istəyirlər və onun bütün tarixi missiyasının, bütün ləyaqətinin və bütün azadlığının ondan uzaqlaşmaqdan ibarət olduğunu anlamaqdan imtina edirlər.
• Dövlət bütün insanların ümumbəşəri həmrəyliyini məhv edir və onların bir hissəsini yalnız bütün digərlərini fəth etmək, tabe etmək və məhv etmək üçün birləşdirir.
• Dövlət fərdi azadlığın inkarıdır; hamının azadlığı naminə və ya ümumi qanun adı ilə onları azadlığından tamamilə məhrum edir.
• Dövlət, fərdi həyatın bütün təzahürlərinin dəfn ediləcəyi böyük bir qəbiristanlıqdır.
• Dövlət mənafeyi! Həqiqətən dəhşətli sözlər! Çünki onlar xristianlıqdan daha çox rəsmi dairələrin və hökumət təbəqələrinin adamlarını korlayıb rüsvay etdilər. Bu sözləri eşidəndə hər şey susur, hər şey yox olur: düzlük, namus, ədalət, qanun, hətta mərhəmət də yox olur və bununla da məntiq və sağlam düşüncə yox olur: qara ağ, ağ qara, vəhşi insan, ən alçaq xəyanət, ən amansız cinayətlər şərəfli əməllər dərəcəsi qazanır.
• Dövlətin başladığı yerdə fərdin azadlığı bitir və əksinə.
• Dövlətin mahiyyəti olan insanpərvərlik prinsiplərinin bu cür açıq şəkildə rədd edilməsi dövlət baxımından ən ali vəzifə və ən böyük fəzilətdir: vətənpərvərlik adlanır və dövlətin fövqəladə mənəviyyatını təşkil edir. Biz bu əxlaqı transsendent (insan zəkasından üstün) adlandırırıq, çünki o, adətən insanın şəxsi və ictimai əxlaqı və ədaləti səviyyəsindən yuxarı qalxır və nəticədə çox vaxt onlarla ziddiyyət təşkil edir. Məsələn, adi insan əxlaqı qaydalarına görə, biz öz həmcinslərimizi təhqir etməyi, zülm etməyi, soymağı, öldürməyi, ram etməyi cinayət hesab edirik. Vətənpərvərlik nöqteyi-nəzərindən bütün bunlar dövlətin qüdrətini əbədiləşdirsə və ya artırsa, şöhrətini artırsa, vəzifə və fəzilətdir. Bütün bunlar hər bir vətənpərvər vətəndaşın borcuna çevrilir; hamı zülm etməli, soymalı, nəinki yadları öldürməli, dövlətin rifahı tələb etdikdə, hətta öz həmvətənlərini də öldürməlidir. Bu, nə üçün əzəldən, yəni dövlətlər yaranandan bəri siyasətin həmişə uca sözlər pərdəsi altında soyğunçuluğun davamlı olaraq həyata keçirildiyi və tətbiq edildiyi bir sahə olduğunu (və indi də belədir) izah edir. Vətənpərvərlik, fövqəl əxlaq və dövlətin ali maraqları naminə həyata keçirildiyinə görə, burada yaramaz əməllər şərəfli bir şeyə çevrilir.

Ə

• Əgər Allah hər şeydirsə, həyat və insan heçdir.
• Əmlak oğurluqdur.
• Ən atəşli inqilabçını alın, ona mütləq iqtidar verin, bir il içində Çardan daha betər olacaq.

H

• Hər bir tiraniyanın ancaq bir məqsədi var: gücünü əbədiləşdirmək.
• Hər əmr azadlığın sifətində partlayan bir yumruqdur.
• Hər yerdə, xüsusən də Fransa və İngiltərədə müasir siyasət dünyasına tamamilə yad olan ictimai və dini cəmiyyətlər, öz həyatını bizə tamamilə naməlum olan yeni mənbələrdən götürən, səs-küysüz böyüyən və yayılan cəmiyyətlər formalaşır. İnsanlığın ən böyük hissəsini təşkil edən xalq, yoxsul təbəqə; Hüquqları nəzəri cəhətdən artıq tanınmış, lakin buna baxmayaraq hələ də doğulduğuna, yoxsulluq və cəhalətlə, eləcə də faktiki köləliklə bağlılığına görə xor baxılan sinif – həqiqi xalqı təşkil edən bu sinif hər yerdə təhdid edici addımlar atmaqdadır və sayca özündən qat-qat zəif olan düşməninin cərgələrini saymağa və artıq hamının ona verdiyi haqqın reallaşdırılmasını tələb etməyə başlayır. Bütün insanlar bir növ qabaqcadan xəbərlə doludur və həyati orqanları iflic olmayan hər kəs xilasedici sözü söyləyəcək yaxınlaşan gələcəyə sarsıdıcı bir ümidlə baxır. Hətta Rusiyada, sərhədsiz qarla örtülü səltənət o qədər az tanınır və bəlkə də böyük gələcəyi var, hətta Rusiyada da qara buludlar toplanaraq fırtınadan xəbər verir. Buna görə də aldanmış qardaşlarımıza səslənirik: Tövbə edin, tövbə edin, Rəbbin Padşahlığı yaxındır!

X

• Xalq üçün bədnam sivilizasiyamız köləlik və yoxsulluq mənbəyindən başqa bir şey deyil.
• Xalqın məzlum vəziyyətdən xilas olmaq üçün yalnız üç yolu var; ilk ikisi şərab zirzəmisinə və kilsəyə =, üçüncüsü isə sosial inqilaba səbəb olur.
• Xoşbəxtliyimi başqalarının xoşbəxtliyində, ləyaqətimi ətrafımdakı insanların ləyaqətində axtarmaq, başqalarının azadlığında azad olmaq mənim bütün inancımdır və bütün həyatımın arzusudur. Vəzifələrimin ən müqəddəsinin günahkar və qurbandan asılı olmayaraq bütün zülmlərə qarşı üsyan etmək olduğunu düşünmüşəm.

İ

• İqtisadi bərabərlik olmadan siyasi azadlıq bir iddiadır, saxtakarlıqdır, yalandır və işçilər yalan istəmirlər.
• İnsanın azadlığı yalnız təbiət qanunlarına tabe olmaqdan ibarətdir, çünki o, onları özü üçün bilir və kənardan heç bir xarici iradə, ilahi və ya insan, kollektiv və ya fərdi olaraq ona tətbiq edilmir.

K

• Kommunizmə nifrət edirəm, çünki bu azadlığın inkarıdır və mənim üçün insanı azadlıq olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Mən kommunist deyiləm, çünki kommunizm cəmiyyətin bütün gücünü dövlətdə cəmləşdirir, bu mülkiyyətin tamamilə dövlətin əlinə verilməsidir; bu qurumun ləğv edilməsini, yox edilməsini istəyirəm. İnsanları əxlaqlandırmaq və mədəni etmək bəhanəsi ilə bu günə qədər yalnız tabe edilmiş, əzilmiş, istismar edilmişdir və bu, pozulmuş dövlətin hakimiyyət prinsipinin və himayəsinin radikallığıdır. Cəmiyyətin və kollektiv və ya sosial mülkiyyətin aşağıdan yuxarıya, sərbəst birləşmə yolu ilə, yuxarıdan aşağıya, hər hansı bir səlahiyyət forması vasitəsilə qurulmasını istəyirəm.

M

• Masonluq öz inkişafında, əvvəlcə artan qüdrətində, sonra isə tənəzzülündə burjuaziyanın inkişafını, qüdrətini, əxlaqi və intellektual tənəzzülünü bir növ təmsil edirdi. Bu gün qoca bir intriqanın acınacaqlı vəziyyətinə düşmüş, faydasız, bəzən bədxah və həmişə gülünc bir boşluqdur, halbuki, 1830-cu ilə qədər və xüsusilə 1793-cü ildən əvvəl, çox az istisnalarla, bütün ağılları bir yerə toplayıb. Elita, ən alovlu ürəklər, ən qürurlu ruhlar, ən cəsarətli şəxsiyyətlər, fəal güclü və həqiqətən faydalı bir qurum təşkil edirdi. Bu, XVIII əsrin humanitar idealının enerjili təcəssümü və həyata keçirilməsi idi. Azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq, ağıl və insan ədaləti kimi ilk əvvəl nəzəri cəhətdən həmin əsrin fəlsəfəsi tərəfindən işlənib hazırlanmış bütün o böyük prinsiplər masonların praktiki dogmalarının əlinə keçdi və yeni əxlaqi və siyasi proqramın əsası oldu. Nəhəng bir söküntü və yenidənqurma müəssisəsinin ruhunun ifadəsi oldu. Həmin dövrdə masonluq inqilabi burjuaziyanın feodal monarxiya və ilahi istibdadına qarşı ümumbəşəri sui-qəsdindən başqa bir şey deyildi. Bu, burjuaziyanın İnternasionalı idi.
• Mən azadlığın fanatik aşiqiyəm, onun zəkanı, ləyaqəti və insan xoşbəxtliyini inkişaf etdirə biləcəyi unikal şərt kimi qəbul edirəm.
• Müsbətlər, müsbət qaldıqca, mən mənfiyəm.

T

• Tanrı varsa, insan bir kölədir ; amma insan azad ola bilər və azad olmalıdır: nəticədə Allah yoxdur.

Y

• Yox etmə ehtirası eyni zamanda yaradıcı bir ehtirasdır.