Müstəmləkə

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Biz prezident Makronun Amazona qarşı yersiz və təmənnasız hücumlar təşkil etməsini, yaxud Amazonu bir müstəmləkə və ya bir müstəmləkə kimi “xilas etmək” üçün G-7 ölkələrinin “ittifaqı” arxasında öz niyyətlərini gizlətməsini qəbul edə bilmərik. Jair Bolsonaru
• Bizə tez-tez “Müstəmləkəçilik öldü” deyirlər. Gəlin buna aldanmayaq, hətta sakitləşməyək. Mən sizə deyirəm ki, müstəmləkəçilik hələ ölməyib. Necə deyə bilərik ki, Asiya və Afrikanın geniş əraziləri azad deyildir. Sukarno
• Bizim Amazon tropik meşəmiz Qərbi Avropadan daha böyükdür və demək olar ki, toxunulmamış qalır. Bu onu göstərir ki, biz öz ətraf mühitini ən çox qoruyan ölkələrdən biriyik. İlin bu vaxtı quru hava və küləklər həm kortəbii, həm də kriminal yanğınlara üstünlük verir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, yerli və yerli əhali də oddan öz mədəniyyətlərinin və yaşamaq vasitələrinin bir hissəsi kimi istifadə edir. Bütün ölkələrin öz problemləri var. Bununla belə, Amazon yanğınları səbəbindən beynəlxalq medianın çoxundan əziyyət çəkdiyimiz sensasiyalı hücumlar bizim vətənpərvərlik hisslərimizi oyatdı. Amazonun dünya irsi olduğunu söyləmək yanlış fikirdir; və alimlərin təsdiq etdiyi kimi, bizim meşəmizin dünyanın ağciyəri olduğunu söyləmək yanlış fikirdir. Bəzi ölkələr bu səhvlərə əl ataraq kömək etmək əvəzinə, medianın yalanlarına uyaraq, müstəmləkəçilik ruhu ilə hörmətsiz davranıblar. Onlar bizim üçün ən müqəddəs olanı şübhə altına aldılar: suverenliyimiz! Onlardan biri G7-nin son iclasında bizi dinləmədən Braziliyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməyi təklif etməyə cürət etdi. Jair Bolsonaru
  • BMT Baş Assambleyasının 74-cü sessiyasında çıxışı.
• Bizim xalqımız müəyyən dövrlərdə müstəmləkə şəraitində, bəzən də başqa formada digər ölkələrin tərkibində yaşamışdır. Sual olunur, necə olub ki, bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan öz xüsusiyyətlərini saxlamışdır? Azərbaycan xalqı assimliasiyaya məruz qalmamış, öz tarixi keçmişini qoruyub saxlaya bilmişdir? Mən hesab edirəm ki, müxtəlif amillər olubdur. Amma onların içərisində ana dili və ədəbiyyat ən başlıca amildir. Çünki bizi millət kimi qoruyub saxlayan məhz dilimiz, ədəbiyyatımız, tariximiz, ənənələrimizdir. İlham Əliyev

Ç

• Çoxsaylı inkişaf etməkdə olan ölkələr uzun müddət müstəmləkəçi və imperialist zülm və istismardan əziyyət çəkmişlər. Onlar siyasi müstəqillik qazanıblar, lakin onların hamısının qarşısında hələ də müstəmləkəçiliyin qalıq qüvvələrini təmizləmək, milli iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək və milli müstəqilliyi möhkəmləndirmək kimi tarixi vəzifə durur. Bu ölkələr nəhəng əraziləri əhatə edir, böyük əhalisini əhatə edir və təbii sərvətlərlə zəngindir. Ən ağır zülmə məruz qalaraq, zülmə qarşı çıxmaq, azadlıq və inkişafa can atmaq arzusundadırlar. Milli azadlıq və istiqlal mübarizəsində onlar böyük qüdrət nümayiş etdirmiş və daim möhtəşəm qələbələr qazanmışlar. Onlar dünya tarixinin təkərini hərəkətə gətirən inqilabi hərəkətverici qüvvədir. Den Syaopin

H

• Hamımıza məlum olduğu kimi, son bir neçə əsrdə müstəmləkəçilik və imperializm Asiya, Afrika və Latın Amerikası xalqlarını vicdansızcasına əsarət altına almış və talan etmişdir. Yerli əhalinin ucuz işçi qüvvəsindən və zəngin təbii sərvətlərindən istifadə edərək, tək məhsuldar iqtisadiyyatı bərqərar edərək, ucuz kənd təsərrüfatı və mineral məhsullarını ələ keçirərək, sənaye mallarını çölə ataraq, milli sənayeləri boğaraq, mübadilə etməklə super mənfəət əldə etdilər. qeyri-bərabər dəyərlər. İnkişaf etmiş ölkələrin zənginliyi, inkişaf etməkdə olan ölkələrin yoxsulluğu müstəmləkəçi və imperialist talançılıq siyasətinin nəticəsidir. Den Syaopin
• Hazırda beynəlxalq vəziyyət inkişaf etməkdə olan ölkələr və dünya xalqları üçün ən əlverişlidir. Müstəmləkəçilik, imperializm və hegemonizmə əsaslanan köhnə nizam getdikcə daha çox sarsıdılır və bünövrəsinə qədər sarsılır. Beynəlxalq münasibətlər kəskin şəkildə dəyişir. Bütün dünya qarışıqlıq və iğtişaşlar içindədir. Vəziyyət, biz çinlilərin dediyi kimi, “cənnət altındakı böyük qarışıqlıqdan” biridir. Bu “pozğunluq” müasir dünyadakı bütün əsas ziddiyyətlərin kəskinləşməsinin təzahürüdür. O, tənəzzülə uğramış mürtəce qüvvələrin parçalanmasını və tənəzzülünü sürətləndirir, xalqın yeni yaranan qüvvələrinin oyanışını və böyüməsini stimullaşdırır. Den Syaopin
• Heç bir xalq demokratiyası ölkəsində bu ölkədəki qədər çox millət yoxdur. Yalnız Çexoslovakiyada iki qohum millət var, bəzi digər ölkələrdə isə yalnız azlıqlar var. Ona görə də bu xalq demokratiyası ölkələrində bizim burada məskunlaşmalı olduğumuz kimi ciddi problemlərin həllinə ehtiyac yox idi. Onlarda sosializmə gedən yol burada olduğundan daha az mürəkkəbdir. Onlarda əsas amil sinif məsələsidir, bizdə isə həm millət, həm də sinif məsələsidir. Millət məsələsini bu qədər dərindən həll edə bilməyimizin səbəbini ölkədəki bütün millətlərin iştirak etdiyi Qurtuluş Müharibəsi zamanı inqilabi yolla həll olunmağa başlamasında axtarmaq lazımdır ki, hər bir milli qrup öz imkanlarına uyğun olaraq işğalçıdan azad olmaq üçün ümumi səylərə öz töhfəsini verirdi. Nə makedoniyalılar, nə də o vaxta qədər zülmə məruz qalan hər hansı digər milli qrup fərmanla öz milli azadlığını əldə etmədi. Əllərində tüfənglə milli azadlıqları uğrunda vuruşurdular. Kommunist Partiyasının rolu ilk növbədə, həmin mübarizəyə rəhbərlik etməsi idi, bu da müharibədən sonra milli məsələnin kommunistlərin müharibədən xeyli əvvəl və müharibə zamanı düşündüyü kimi qəti şəkildə həll olunacağına zəmanət idi. Kommunist Partiyasının bu baxımdan bu gün sosializm quruculuğu mərhələsində rolu müsbət milli amillərin ölkəmizdə sosializmin inkişafına əngəl deyil, stimul olmasından ibarətdir. Bu gün Kommunist Partiyasının rolu ondan ibarətdir ki, milli şovinizmin heç bir millətdə meydana çıxmaması və inkişaf etməməsi üçün diqqətli olmaq lazımdır. Kommunist partiyası həmişə çalışmalıdır və çalışır ki, millətçiliyin bütün mənfi hallarının aradan qalxması, insanların beynəlmiləlçilik ruhunda tərbiyə olunmasını təmin etsin. Millətçilik fenomenləri hansılardır? Onlardan bəziləri bunlardır: 1) Millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərindən qaynaqlanan milli eqoizm, məsələn: yadelli işğalı arzusu, başqa millətləri sıxışdırmaq istəyi, başqa millətlərə iqtisadi istismar etmək istəyi və s.; 2) milli nifrət, başqa xalqları aşağılamaq, onların tarixini, mədəniyyətini, elmi fəaliyyətini, elmi nailiyyətlərini aşağılamaq və s. kimi millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi olan milli-şovinizm; öz tarixlərində mənfi olan və marksist nöqteyi-nəzərimizdən mənfi hesab edilən hadisələrin tərənnümü. Və bu neqativ hallar nədir? İstila müharibələri, başqa xalqların tabe və zülmü, iqtisadi istismar, müstəmləkə əsarətinə çevrilmə və s. Bütün bunlar marksizm tərəfindən mənfi hesab edilir və pislənir. Keçmişin bütün bu hadisələri, doğrudur, izah oluna bilər, lakin bizim nöqteyi-nəzərimizdən onlara heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz. Sosialist cəmiyyətində belə hadisələr yox olmalıdır və yox olacaq. Köhnə Yuqoslaviyada böyük serb kapitalist qruplaşmasının milli zülmü məzlum xalqların iqtisadi istismarını gücləndirmək demək idi. Bu, milli zülmdən əziyyət çəkən hər kəsin qaçılmaz taleyidir. Yeni, sosialist Yuqoslaviyada mövcud hüquq bərabərliyi bütün millətlər bir milli qrupun digərinə iqtisadi istismar tətbiq etməsini qeyri-mümkün etmişdir. Çünki bu ölkədə bir milli qrupun digəri üzərində hegemonluğu artıq mövcud deyil. İstənilən belə hegemonluq istər-istəməz özü ilə bu və ya digər dərəcədə bu və ya digər formada iqtisadi istismarı da gətirməlidir; və bu, sosializmin söykəndiyi prinsiplərə zidd olardı. Yalnız iqtisadi, siyasi, mədəni və ümumbəşəri hüquq bərabərliyi cəmiyyətimizin bu böyük səylərində gücümüzü artırmağımıza imkan verə bilər. İosip Broz Tito
  • Sloveniya İncəsənət və Elmlər Akademiyasında milli məsələ və sosial vətənpərvərlik nitqi ilə bağlı, 26 noyabr 1948-ci il, Lyublyana.

İ

• İnsanlar arasında müstəmləkəçilik dövründə yaradılmış və ümumiyyətlə aparteid adlanan şey altında kəskinləşən pozulmuş və şikəst münasibətlər, əyri və güvə yeyən daxili həyatda öz psixi təmsilçiliyinə malikdir. Bu daxili həyatın bütün ifadələri, nə qədər sıx olsa da, sevinc və ya ümidsizliklə qeyd olunsa da, eyni tıxaclardan və deformasiyalardan əziyyət çəkir. Con Maksvell

K

• Konqo ilə Belçika arasındakı münasibətlərdəki gərginliyi yalnız Konqonun sərvətlərini istismar etməkdə maraqlı olan və müstəmləkə rejimini genişləndirmək üçün hakimiyyətə yumurta qoyan qruplar, eləcə də öz şəxsi maraqlarını güdən bəzi məmurlar daha da gücləndirir. Patris Lumumba

M

• Mən əminəm ki, hamımızı səthi şəkildə ayıranlardan daha vacib şeylər birləşdirir. Bizi, məsələn, hansı formada olursa olsun, müstəmləkəçiliyə qarşı ümumi nifrət birləşdirir. Bizi irqçiliyə qarşı ümumi nifrət birləşdirir. Bizi dünyada sülhü qorumaq və sabitləşdirmək üçün ümumi əzm birləşdirir. Sukarno
• Müstəmləkəçilik bəşəriyyəti yeni müharibə ilə təhdid edən bir çox münaqişələrin birbaşa və ya dolayı səbəbidir. Nikita Xruşşov
• Müstəmləkəçilik, imperializm və xüsusilə də fövqəldövlətlər tərəfindən talan və istismar kasıb ölkələri daha kasıb, varlı ölkələri daha da zənginləşdirir, ikisi arasında uçurumu daha da genişləndirir. Imperializm inkişaf etməkdə olan ölkələrin azadlığı və tərəqqisi qarşısında ən böyük maneədir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin imperialist iqtisadi inhisarına və talanına son qoyması, bu maneələri aradan qaldırması, öz iqtisadi resurslarını və digər hüquq və mənafelərini qorumaq üçün bütün lazımi tədbirləri görməsi tamamilə düzgündür. Den Syaopin

N

• Niyə biz millət olaraq yad şeylərə bu qədər aludə olmuşuq? Bu, müstəmləkə illərimizin mirasıdırmı? Xarici televiziyalar istəyirik. Xarici köynəklər istəyirik. Biz xarici texnologiya istəyirik. Niyə idxal olunan hər şeyə bu vəsvəsə? Abdul Kalam

S

• Siyasi müstəqillik qazanmış bir çox Asiya, Afrika və Latın Amerikası ölkələrində iqtisadi həyat xətləri hələ də müxtəlif dərəcələrdə müstəmləkəçilik və imperializm tərəfindən idarə olunur və köhnə iqtisadi quruluş əsaslı şəkildə dəyişməyib. İmperialistlər, xüsusən də fövqəldövlətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrə qarşı istismar və talanlarını davam etdirmək və gücləndirmək üçün neokolonialist üsullara əl atdılar. Onlar inkişaf etməkdə olan ölkələrə kapital ixrac edir və iqtisadi talan və siyasi müdaxilələr həyata keçirmək üçün “transmilli korporasiyalar” kimi beynəlxalq inhisarçı təşkilatlar vasitəsilə orada “dövlət daxilində dövlət” qururlar. Beynəlxalq bazarlarda inhisarçı mövqelərindən istifadə edərək, onlar öz məhsullarının ixrac qiymətlərini yüksəltməklə və inkişaf etməkdə olan ölkələrdən gələn xammalın qiymətlərini aşağı salmaqla inanılmaz gəlir əldə edirlər. Üstəlik, kapitalizmin siyasi və iqtisadi böhranlarının dərinləşməsi və onların qarşılıqlı rəqabətinin kəskinləşməsi ilə iqtisadi və pul böhranlarını ikincilərə keçirərək, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə talanlarını daha da gücləndirirlər. Den Syaopin
• Sizdən xahiş edirəm ki, müstəmləkəçilik haqqında yalnız bizim İndoneziyalıların və Asiyanın və Afrikanın müxtəlif yerlərindəki qardaşlarımızın bildiyi klassik formada düşünməyin. Müstəmləkəçiliyin həm də iqtisadi nəzarət, intellektual nəzarət, bir millət daxilində kiçik, lakin yad bir icma tərəfindən faktiki fiziki nəzarət şəklində müasir geyimi var. Bu, bacarıqlı və qətiyyətli düşməndir və bir çox qiyafədə görünür. Qənimətindən asanlıqla əl çəkmir. Harada, nə vaxt və necə görünsə də, müstəmləkəçilik pis bir şeydir və yer üzündən silinməlidir. Sukarno

T

• Tarix sübut edir ki, müstəqillik sizə heç vaxt gümüş nimçədə gətirilmir. Qazanmaq lazımdır. Bunun üçün biz özümüz təşkilatlanmalı və ölkədəki bütün sağlam qüvvələri səfərbər etməliyik. Konqolular müraciətimizə cavab verdilər və bu birləşmiş güc sayəsində biz çürümüş müstəmləkəçiliyə ölümcül zərbə vurduq. Patris Lumumba