Nəsimi (film, 1973)

Nəsimi — 1973-cü ildə çəkilmiş bədii filmdir. Film İsa Muğannanın "Məhşər" romanı əsasında çəkilmiş, ssenarisini də müəllifin özü yazmışdır. Filmin baş rolunda Rasim Balayevdir.

Nəsimi
Janr	dram filmi, costume drama, bioqrafik film
Rejissor	Həsən Seyidbəyli
Ssenari müəllifi	İsa Muğanna
Baş rollarda	Rasim Balayev, Muxtar Maniyev, Yusif Vəliyev, İsmayıl Osmanlı, Xalidə Quliyeva, Kamal Xudaverdiyev, Tofiq Mirzəyev, Almaz Əsgərova, Səməndər Rzayev, Məmmədrza Şeyxzamanov
Operator	Rasim İsmayılov
Bəstəkar	Tofiq Quliyev
İstehsalçı	Azərbaycanfilm
İlk baxış tarixi	1973
Müddət	96 dəqiqə
Ölkə	Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Dillər	rus dili, Azərbaycan dili
IMDb	tt1710431

Dialoqlar

[Nəsimi və Fəzlin digər xəlifələri daxil olurlar.]
İbrahim: Şair Nəsimi?
Nəsimi: Bəli, hökmdar. Bunlar da Fəzlin xəlifələridir.
İbrahim: Mən Fəzlullahın özünü çağırmışdım. Haradadır?
Nəsimi: Fəzl laməkandır, şahım.
İbrahim: Məkansız Allaha deyərlər. Neçə ildir Miranşah məndən Fəzlullahı tələb eləyir, vermirəm. [Bıçaq çıxardır.] Budur mənə təşəkkürünüz?! [Bıçağı yerə atır.]
[Yusif bıçağı Nəsimiyə verir.]
Nəsimi: Tarixdə belə sui-qəsdlər çox olub, şahım. Düşmən bizim aramıza nifaq salmaq istəyir. [Bıçağı arxadakı adamlardan birinə verir.]
İbrahim: Kim?
Nəsimi: Axtarırıq.
Fəzlullah: Fəzlullaha çatdır: Dan namazına qədər gəlməsə, xəlifələri edam olunacaq.
Nəsimi: Biz saraya birgə gəlmişik, birgə də öləcəyik. Əvvəl məni dinlə, şah, sonra edam buyur!
İbrahim: Danış.

---

Nəsimi: Cümlə aləm özü allahdır, şahım. Aləm zərrələrdən ibarətdir, hər bir zərrənin öz bətnində xəlq etmək qüdrəti var.
İbrahim: Mən şaham, qılınc tutan əl lazımdır mənə. Fəzlin elminə istinad eləmədən döyüşə bilmərik?
Nəsimi: Döyüşərsiniz, məğlub olarsınız.
İbrahim: Bəs İskəndər Zülqərneyn nə ilə qalib gəlirdi? O ki sizin elmə vaqif deyildi. Bəs Sultan Bayəzid, Teymur özü?
Nəsimi: İskəndər kimi Teymur da, Bayəzid də böyük sərkərdələrdir, amma əskərləri acizdirlər.
İbrahim: Necə? Dünyaları fəth eləyən əskər aciz?
Nəsimi: Əskərin gücü qılıncda yox, əqidədə olmalıdır, şahım. Onların etiqadları Quranadır, Quransa deyir, insan zəif və aciz xəlq olunub, taleyi alnına yazılıb, yəni öz iradəsi yoxdur, heç bir şeyə qadir deyil. Bəlaya düçar olan insan bir Allaha pənah gətirməli və yalnız Onun kəramətindən imdad gözləməlidir. Həqiqətsə belədir ki, Adəm din kitablarının yazılmasındam çox qədimlərdə mövcud olmuş həmin xaliq zərrələrin məcmuindən yaranıb. İnsan özü xaliqdir, amma cəhalət üzündən bunu bilmir. Elmə vaqif olub öz xilqətini dərk edənlər deyirlər: "Həq-təala insan oğlu özüdür!"
Fəzlin xəlifələri: Həqiqət!
Nəsimi: Belə insan yenilməzdir. İnsana etiqad et, şahım, xilasımız bundadır!
İbrahim: Çoxdurmu belə tanrılıq iddiasında olanlar?
Nəsimi: Azərbaycanın hər yerində, Rumelində, İranda, İraqda müridlərimiz Fəzlin elmini yayırlar.
İbrahim: Nə üçün belə geniş?
Nəsimi: Dünyanı cəhalətdən qurtarmaq üçün!

---

İbrahim: Verib kitabları!
[Fəzlin kitablarını verirlər İbrahimə.]
Nəsimi: Kitablar hamısı bir yerdə "Cavidannamə" adlanır. Kainat, insan və idrak haqqında əbədi həqiqətlər. Oxuyarsan bu kitabları...
İbrahim [ələ salır]: Və allah olaram?
Nəsimi: Elmli və ədalətli şah ikiqat allahdır.

---

Miranşah: Dayan! Kimsən belə?
Şəms: Şeyxin qızı.
Miranşah: Adın nədir?
Şəms: Şəms.
Miranşah: Günəş. Bəs niyə salam vermədin?
Şəms: Kişilərlə həqq-salamım yoxdur.
Miranşah: Mən Miranşaham, [oturur] Əmir Teymurun oğlu, İranın, Azərbaycanın hökmdarı. Deməli, sənin də hökmdarınam.
Şəms: Mənim yeganə hökmdarım var, o da mən özüməm! [getmək istəyir.]
Miranşah: Dayan! [Şəms dayanır] Yaxın gəl! [Şəms onun yanına gəlir. Miranşah onun qolundan tutub otuzdurur yanında.] Yorulmuşam, ayaqlarımı yu!
Şəms: Nəinki sənin, Miranşah, sənin allahının da ayağını yumaram!
Miranşah: Çox gözəl! Adı Günəş olan yüksəklərdə, gərək, qərar tutsun. Mən səni özümlə aparmalı oldum, Şəms.

---

Teymur: Yaz: mən Mavəraənnəhrdən ta Qafqaza qədər, Təbrizdən Bağdada qədər sahib oldum. Bəzək-düzəksiz, sadə el dilində necə deyirəm elə də yaz: tezliklə, İldırım Bayəzid diz çökəcək qarşımda, Hindistan, Çin diz çökəcək! Lakin mənim böyük dərdim var: övladlarım fərsizdir. Oğlum Miranşah ordunu başlı-başına buraxıb eşqbazlıqla məşğuldur, xəzinəni zənənlərin ətəyinə tökür. [Miranşahın xayalarına vurur.]
[Miranşah qışqıraraq yerə yıxılır.]
Miranşah: Hökmdar! Yaxşısı budur öldür! Mənim ləyaqətim!..
Teymur: Sən ləyaqətini Əlincə qalasında itirmisən. Otuz min qardaşın Ömər Mirzənin ordusu, otuz min oğlun Əbu Bəkrin ordusu, yetmiş min də sənin! Yüz otuz minlik ordu ilə neçə ildir mühasirədə saxlayırsan bu qalanı?!
Miranşah: Məndə günah yoxdur!
Teymurun tarixçisi: Hökmdar, rəhm elə. Miranşah atdan yıxılıb beyni silkələnib.
[Teymur ona baxır, tarixçi qorxur.]
Miranşah: Sənin müttəfiqin Şirvanşah İbrahim gürcülərlə, şəkililərlə müqavilə bağlayıb guya bizim düşmənimiz Bayəzidlə müharibəyə hazırlaşır. Əslində gürcülər də, şəkililərdə burada, Naxçıvan dağlarında gizləniblər. Məxfi yollarla Bakıdan neft gətirirlər. Qayadan başımıza od yağır, hamısını da eləyən İbrahimdir.
Teymur: İbrahim yox, din düşmənlərimiz, hürufilərdi. [çəkilir, Miranşah ayağa qalxır.] Niyə kökü kəsilmir bunların?
Miranşah: İbrahim qoymur, sən səfərdə olursan, ata, xəbərin yoxdur. Hürufiləri saxlayan da İbrahimdir.
Teymur: Ola bilməz! Şah müqaviləni pozmağa cəsarət eləməz!
Miranşah: İnan mənə, ata! Mən səndən heç bir şey gizlətmirəm! İbrahim mahir siyasətçidir. Kim ki bizim əleyhimizədir, öz ətrafına toplayır. Cəmi Azərbaycana sahib olmaq istəyir.
Teymur: Sübut?
[Miranşah Dərvişə işarə eləyir, dərviş Teymurun yanına gəlir.]
Dərviş: Vəliəhd düz buyurur, hökmdar, İbrahim xaindir.
Teymur: Əlincədə vuruşan hürufilərdir?
Dərviş: Xeyr, hökmdar, vuruşan camaatdır. Amma aralarında müridlər də var.
Teymur: Neçə nəfərsiniz Şirvanda?
Dərviş: İki.
Teymur: Sənə özün ağırlığında qızıl verib tapşırdım ki, adam yığ, kafər Fəzlullahı tutub təhvil ver.
Dərviş: Qızılı gətirmişəm, hökmdar. Bağışla qulunu, bu məmləkətin camaatı torpağı qızıldan üstün tutur.
Teymur: İnanmıram.
Dərviş: Adamlara etibar eləmək olmur, hökmdar. Üzdə bir söz deyirlər, xəlvətdə ayrı. Baxırsan oturub məsciddə namaz qılır, yoxlayırsan, etiqadı yoxdur.
Teymur: Buna inandım! Hürufilərin gücü nədədir?
Dərviş: Gücləri elmdədir, hökmdar. Yaxşı yeyib-içirlər, sağlam bədəndə, deyirlər, sağlam ruh olar, məhəbbət, deyirlər, ali nemətdir, ancaq ailə qurmaq istəmirlər hərbin sonuna qədər.
Teymur: Amma Fəzlullahın özünün böyük ailəsi var, eləmi?
Dərviş: O hələ papaqçı olan vaxtlar evlənib, hökmdar.
Teymur [ələ salaraq]: Papaqçı peyğəmbər!.. Nəsimi Səmərqəndə nə üçün gedibmiş?
Dərviş: Bilmirəm, hökmdar.
Teymur: Bölüklərə göz qoymursan. Sonra?
Dərviş: Vəliəhd Miranşah Şeyx Əzəmin qızını gətirib. Vəliəhdin hərəkəti şeyxə yaman yer eləyib.
Teymur: Miranşah hakimdir, əlinin üstündə əl yoxdur. Şeyxə çatdır, Azərbaycanda qiyam görürəm! Kafər Fəzlullahı aradan götürməyə kömək eləməsə, onun özünü Şamaxıdan götürüb ataram Qarabağa, mehtərlərə mollalıq eləsin. İbrahimə desinlər, Əmir Teymur Şirvana hərblə gəlir!