Sədi Şirazi

(Sədi səhifəsindən yönləndirilmişdir)

Sədi Şirazi - İran şairi və mütəfəkkiri.

Sədi



A B C Ç D E Ə F G H X  İ   J  K Q L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z


A redaktə

  • Axmaq adam sussa yaxşıdır. Amma o, bunu bilsəydi, axmaq olmazdı.
  • Axmağa məsləhət verənin özünün məsləhətə ehtiyacı var.
  • Ağıl yer üzündən götürülsə də, heç kəs ağılsız olduğunu qəbul etməz.
  • Ağıldan kəmliyi iki şey müəyyən edir: susmaq lazım gələndə danışmaq, danışmaq lazım olanda susmaq.
  • Ağıllı adamın axmaq qarşısında susması təəccüblü deyil, çünki nağara səsitar səsinə, sarımsaq iyi ənbər qoxusuna həmişə üstün gəlir.[1]
  • Ağıllı dilini saxlar dünyada,

Şam dilindən yanar, sovrular bada.

  • Ağıllılar öz istədiklərini, ağılsızlar başqalarının istədiklərini öyrənir.
  • Ağlıma və zəkama görə başımın üstündə halə parladı.
  • Alimdən soruşdular:

-Elmdə bu dərəcəyə necə çatdın? Dedi: -Bilmədiyim şeyi soruşmaqdan utanmadım.

  • Arif ol, söhbəti müxtəsər eylə,
    Uzun danışandan qaç, həzər eylə.
    Yüz əyri ox atsan olmaz dəyəri,
    Bir ox at, hədəfdən getməsin əyri.

B redaktə

  • Başqasının sözünü kəsib danışmaq öz qanmazlığını etiraf etmək deməkdir.
  • Başındakının dəyərini bilməyən, ona nankorluq edəndən xeyr gəlməz. Onun sözünə və andına inanmaq olmaz.
  • Bədbəxt insan başqalarının ağrı-acısı ilə rahatlıq tapan şəxsdir.
  • Bildiklərinə əməl etməyən adam əlində çıraq gəzdirən kora bənzər.
  • Biliksiz bir şəxs döyüş barabanına bənzər: səsi çox, içi boşdur.
  • Biliyinə görə davranmayan kimsə, üzərinə kitab yüklənmiş heyvanlardan başqa bir şey deyil.
  • Bilmədiyim şeyi soruşmaqdan utanmadım.
  • Bir adamdan soruşdular: - Barsız alim nəyə bənzər. Dedi: - Balsız arıya.
  • Bir cahil üçün ən yaxşı şey susmaqdır. Nə var ki, bunu bilsəydi, onsuz da cahil olmazdı.
  • Bir çiçəyə artıq su verərsən çürüyər, insana gərəyindən artıq dəyər verərsən qudurar.
  • Bir ox hədəfdən getməsin əyri.
  • Bir ömürdə ələ gələn dostu bir anda incidib əldən vermə.
  • Bir şəhəri əhatə etdiyin və rəhbərliyi keçirdiyin zaman xalqa əvvəlkindən daha yaxşı davran.
  • Bir yatmış başqa yatmışı necə oyada bilər?!
  • Bir yerə girməzdən əvvəl oradan necə çıxacağını düşün.
  • Birisi bəslərdi qurd balasını,
    Böyücək məhv etdi öz ağasını.
  • Böyük bir şəxsdən soruşdular: -Sağ əl çox cəhətdən sol əldən üstündür,buna baxmayaraq nə üçün üzüyü sol ələ taxırlar? Dedi: -Bilmirsən ki, fəzilətli həmişə məhrum olar.
  • Bülbüldən çox da vəfa ummayın, çünki hər dəm başqa bir gülün üzərində ötər.

C redaktə

  • Cahillə mübahisə etmək hədərdir.
  • Ciddiliyin həddən çox olması nifrət yaradır, mərhəmətin isə həddən çox olması nüfuzu aşağı salır.
  • Cinayətdən sonra tövbənin xeyri yoxdur.

Ç redaktə

  • Çiçək gah açıqdır, gah da pünhandır, Ağac gah geyimli, gah da üryandır.
  • Çörəyim artdıqca əksildim haman, Yoxsulluq yaxşıdır sail olmaqdan.

D redaktə

  • Darıxma iş görünsə bir qaranlıq quyuda,
    Çünki qaranlıqdadır o dirilik suyu da.
  • Dərin dəniz daş atmaqla bulanmaz.
  • Dərsini həvəssiz oxuyan uşaq qanadsız quş kimidir.
  • Dil – hünər sahiblərinin xəzinəsinin açarıdır.
  • Dinlə bir nəsihət söyləyirəm mən-
    Kim tikan əkibsə, dərməz yasəmən.
  • Dirilik suyudur sevgi zülmətdə.
  • Dostlarına qarşı belə oyanıq olmalısan. O zaman düşmənindən də əmin ola bilərsən.
  • Dostunun qəlbini qırsan, düşmənini şad edərsən.
  • Döyüş meydanında can versə insan,
    Xoşdur, namərdliklə qoyub qaçmaqdan.
  • Düşmənin ölkəsini əhatə edib fəth etdiyin zaman asayiş və təhlükəsizlik işlərində oranın həbsxanalarındakı məhbusları vəzifələndir. Onların ürəkləri ağrılıdır. Zülmə keçid verməzlər.
  • Düşmənin yaxınlarından biri sənə dostluq əlini uzada bilər, bunu məmnunluqla qarşıla.
  • Düşmənin dostu düşməndir, unutma.
  • Düşünüb, sonra da sözü müxtəsər,

O qədər danışma, "bəsdir" desinlər.

  • Düzlüyü çox sevir taleyi yazan,

Görmədim düz yolda yolunu azan.

E redaktə

  • Elm dini qorumaq üçündür, yoxsa dünya nemətlərini udmaq üçün deyil.
  • Elm əqidəli olmaq üçündür, dünya malı yığmaq üçün yox.
  • Elmi bələkdən qəbrədək öyrənmək lazımdır.
  • Eşq çadırının qurulduğu yerdə məntiq axtarma.
  • Eşq insanlıqdır, o səndə yoxdursa, yeməkdə və yatmaqda heyvanla şəriksən.[2]
  • Ey başqalarının iztirablarına görə narahat olmayan, sənə insan demək yaraşmaz.

Ə redaktə

  • Ədəb sayılsa da məclisdə susmaq,
    Məsləhət zamanı danışmaq gərək.
    İki şey ağıla nöqsan sayılır,
    Yersiz susmaq ilə yersiz söz demək.
  • Əgər bir müəllim olsa bədəsil,
    Yetişdirə bilməz, bəxtiyar nəsil.
  • Əgər bu qaranlıq yerdən qorxursansa, ağlını başına topla, buraya işıqla gəl.
  • Əgər söz olarsa, incə və şirin,
    O sözü eşidən deyər afərin.
  • Əmrindəkiləri bağışlamağı bilməyənlər, bir gün bu insanların əfvinə möhtac olarlar.
  • Ərəblər deyirlər bağışla, lakin minnət qoyma, faydası özünə qayıdacaq.
  • Əsəri olmayan alim barsız ağacdır.
  • Əvvəlcə fikirləş, sonra danış. Sənə "sus" deyilməmiş özün sus.

G redaktə

  • Güclü vaxtında yaxşılıq edən gücsüz vaxtında çətinlik çəkməz.

H redaktə

  • Heç kimin dili həyatını xilas etməkdən əli üzülmüş adamın dili qədər uzun olmaz.
  • Həddən artıq zarafat etmək alim üçün qüsurludur.
  • Həddini aşan qəzəb adamlarda qorxu oyadır, ölçüsüz mehribanlıq və nəvaziş isə insanı gözdən salır. buna görə də orta həddi gözləmək lazımdır.
  • Hər kəs nəsihət eşitməsə danlaq eşitməlidir.
  • Hər kəsə özü camallı, övladı kamallı görünər.
  • Hər kəsin quldur ola biləcəyini düşünən kimsə, kisəsindəki incini asan asan oğurlatmaz.
  • Hər zaman sözünün bil məqamını, Boş sözlə məhv etmə ehtiramını.
  • Hirs atəşinin ilk odundan qəzəb sahibi yanar, alovun düşmənə çatıb-çatmaması isə sonraya qalar.
  • Hökmdarlara xidmət etmək dəniz səfəri kimidir, həm qorxusu var, həm faydası, ya xəzinə taparsan, ya dənizdə batarsan.

X redaktə

  • Xalqın eyblərini açıb tökməyə çalışsan, etibardan düşərsən.
  • Xalqın sevgi və etibarını qazansan düşməni həqiqətən məğlub etmisən deməkdir.
  • Xasiyyəti pis olan adam elə bir düşmənin əlinə keçmişdir ki, hara getsə də canını onun əlindən qurtara bilməyəcəkdir.
  • Xəsisin gümüşü onu basdıranda torpaqdan çıxar.
  • Xoşdur məhəbbətin sevinci, qəmi,
    Xoşdur yaraları, xoşdur məlhəmi.

İ redaktə

  • İki adam öldü və dünyadan həsrət getdi: biri yığdı yemədi, digəri bildi eləmədi.
  • İki düşmən arasında elə söz danış ki, barışanda utanmayasan.
  • İki şey mümkün deyildir-qismətdən artıq yemək və əcəl çatmamış ölmək.
  • İnsanın qəlbini göstərməz paltar,
    Yazan özü bilər kağızda nə var.
  • İnsan ruhunu iki şey qaraldar: susulacaq yerdə danışmaq və danışılacaq yerdə susmaq.
  • İnsanın hər nəfəsdə 2 dəfə şükür etməsi lazımdır. Biri nəfəs aldığı üçün, biri nəfəs verdiyi üçün. Çünki verib almamaq var və alıb verməmək var.
  • İstəyi olmadan öyrənən şagird qanadsız quşdur.
  • İşığa çatmaq üçün can atsan pərvanə tək,
    Səni yandırsalar da, səsin çıxmasın gərək.

K redaktə

  • Kəmərə qızıl taxıb qul kimi durmaqdansa, yavan çörək yeyib öz evində ağa kimi oturmaq yaxşıdır.
  • Kiçik ikən hər uşaq edilməzsə tərbiyyət,

Böyüyəndə görünməz onda ədəb, nəzakət.
Yaş çubuğu istəsən hər şəkilə salarsan,
Od qurqdub düzəldər o çubuğu nəhayət.

  • Kim ki, qılınc çəkib etsə yamanlıq, Əlini dişləyib çəkər peşmanlıq.
  • Kim müsibət günü istər ona bir yar olsun,
    De ki, xoş gündə özü xalqa havadar olsun.
  • Kim özündən çox bilənlə mübahisə etsə ki biliyi meydana çıxsın, biliksizliyi ortaya çıxar.
  • Kim səndən qorxursa, qıl ondan həzər.
    Olsan da yüz elə şəxsə bərabər.
  • Kişilik hirslənib vurub-yıxmaqda deyil, öz qəzəbinə hakim olub ədalətlə davranmaqdadır.
  • Köhnə paltar geymək təzəsini dilənməkdən yaxşıdır.
  • Könlünün dərdli olmasını istəmirsənsə, dərdli könülləri dərddən qurtar.

Q redaktə

  • Qarışqa yayda azuqə yığır ki, qışda rahat yaşasın.
  • Qənaət etməyi bacarsaydıq, dünyadakı qayğılar daha asan həll olunardı.
  • Qəzəblənəndə özünü saxlaya bilən adam başqalarının da günahını bağışlaya bilər.
  • Qəzəbin atəşi əvvəlcə sahibini yandırar;qığılcımı düşmənə ya çatar, ya da çatmaz.
  • Qızılın nə olduğunu məhək daşı, xəsisin kim olduğunu isə dilənçi bilir.
  • Qoy səni doyduran çəkdiyin əmək,
    Sənə öz hünərin eyləsin kömək.
  • Qüsur edənin qüsurunu ona söyləməsələr, bilməzliklə eybini hünər sanar.

M redaktə

  • Mal-dövlət yaşamaq üçündür, yaşamaq mal-dövlət yığmaq üçün deyildir.
  • Meyvələri yetişmiş ağaclar başlarını yerə əydiyi kimi, ağıllı və seçilmiş insanlar da təvazökar olurlar.
  • Məsləhəti, nəsihəti başa düşməz qanmaz olan,
    Necə ki, günbəz başında qoz dayanmaz heç zaman.
  • Müəllimdən işgəncə görməyən həyatda zülm çəkər.
  • Mühəmməd Qəzzalidən soruşdular: - Elmdə bu dərəcəyə necə çatdın? Dedi: - Bilmədiyim şeyi soruşmaqdan utanmadım.
  • Müşk odur ki, ətir versin, nəinki əttar desin.

N redaktə

  • Nadan üçün susmaqdan yaxşısı yoxdur, lakin əgər o bunu bilsəydi nadan olmazdı.
  • Nadanın ağıllıya nifrəti daha çoxdur, nəinki ağıllının nadana.
  • Naməlum dərmanı həkimsiz içmək, nabələd yolu karvansız getmək ağıllı adamın işi deyildir.
  • Nəsihətdən dəm vuran adamın özü başqalarının öyüdünə möhtacdır.

O redaktə

  • O qədər çox yemə ağırlıq etsin, O qədər ac qalma, can əldən getsin.
  • O şeyi ki, arxayınsan sənə deyəcəklər soruşmağa tələsmə, çünki hörmətə zərəri var.
  • Odu söndürüb közü saxlamaq, gürzəni öldürüb balasını buraxmaq ağıllı insanların işi deyil.
  • Oxuduğuna əməl etməyən alim məşəl gəzdirən kora bənzər.
  • On dərviş bir kilimdə yatarkən iki padşah bir dünyaya sığmaz.

Ö redaktə

  • Ölçülməmiş suala, biçilməmiş cavab verərlər.
  • Ölkənin idarə olunmasını yan-yörədəkilərin öhdəsinə buraxan hökmdan tez taxtdan düşər.
  • Öz hayına qalanda hünər olmaz,
    Hünəri olmayandan rəhbər çıxmaz.
  • Özünü böyük görürsən? Yaxşı, düz demişlər: çəpgöz biri iki görür.
  • Özünü elə apar ki, dost gizli düşmənə çevrilməsin.
  • Övladlarımızı quzu kimi böyütməyək ki, gələcəkdə onları qoyun kimi otarmasınlar.

P redaktə

  • Peşman olmamaq üçün danışmazdan öncə fikirləş.
  • Pisə yaxşılıqla, yaxşıya pislik. Mənaca bir şeydir, düşünsən əgər.
  • Pislə oturan yaxşılıq qazana bilməz.[3]
  • Pislərlə oturub duran yaxşılıq üzünə həsrət qalar.

R redaktə

  • Ruzi yalnız elmlə əldə edilsəydi, cahildən çətin yaşayan olmazdı.

S redaktə

  • Sağlam adamların başında elə bir tac var ki, onu yalnız xəstələr görür.
  • Sağlam olmaq istəyirsinizsə, heç vaxt doyunca yeməyin.
  • Sağlamlığın əsl dəyəri xəstəlik zamanı bilinər.
  • Sevgin yoxdursa, dost axtarma.
  • Sevmədiyimiz insanla da elə danışmalıyıq ki, sabah onunla dost olanda dediyimiz sözlərə görə xəcalət çəkməyək.
  • Sən yağ-bal içində üzərkən qardaşlıqdan, dostluqdan dəm vuranlar çox da inanma, əsl dost o adamdır ki, sənin ağır vaxtlarında, ehtiyac məqamlarında kömək əlini uzatsın.
  • Sənə dedim: Saqın, dəryaya çıxma, indi ki, çıxmısan ürəyini tufanlara tapşır.
  • Sirrini heç dostunla da bölüşmə; vaxt gələr, bu sirr səni dostunla düşmən edər.
  • Sözünü təsir edəcəyini bildiyin zaman söylə.

Ş redaktə

  • Şamını gündüz yandıran gecə qaranlıqda qalar.
  • Şeytanlıq eyləyib kim ara vursa,
    Bəxti üz döndərər, o görər cəza.

T redaktə

  • Tabeliyindəkilərin təqsirindən keçmək istəməyən şəxs gec-tez özü onların əfvinə möhtac olacaq.
  • Tac və taxt keçicidir. Keçmişlərin yaxşılıqlarını an ki, sənin də adını gələcəkdə ansınlar.
  • Tamahkara dünyanı da versən, doymaz.
  • Tədbirləri baş tutmayanda düşmən dostluq fikrinə düşər və dostluqla elə işlər görər ki, onu heç bir düşmən bacarmaz.
  • Tərbiyəsiz istedada heyf.
  • Tutaq ki, var səndə şir kimi pəncə, Davadan sülh daha yaxşıdır, məncə.

Y redaktə

  • Yaxşı da, yaman da, keçər dünyada,
    Çalış yaxşılıqla düşəsən yada.
  • Yaxşı niyyətlə deyilən yalan nifaq salan həqiqətdən daha xeyirlidir.
  • Yaxşı ol, qoy “pisdir” desinlər sənə,
    Nə ki, pis olasan, “yaxşı” desinlər.
  • Yalnız öz hayına qalan qardaş nə qardaşdır, nə yoldaş.
  • Yarasa sevmirsə nurlu günəşi,
    Günəşin əskilməz bundan atəşi.
  • Yer üzündə heç bir Hüma quşu qalmasa da, kimsə bayquşun kölgəsinə sığınmaz.
  • Yersiz danışmaq axmaqlıq olduğu kimi, yeri gələndə danışmamaq da axmaqlıqdır.
  • Yersiz sərtlik dəhşət yaradar, yersiz mülayimlik hörmət azaldar. Nə elə qaba ol ki,səndən qaçsınlar, nə də elə yumşaq ol ki, sənə qabarsınlar.
  • Yetkin bir adamı özünüzə dost etmək istəsəniz, tənqid edin; bəsit bir adamı özünüzə dost etmək istəsəniz, mədh edin.

V redaktə

  • Var-dövlət sərvətə deyil, qənaətə söykənir.
  • Vəhşi heyvan tələ ilə, insan oğlu yaxşılıqla ovlanar.

Z redaktə

  • Zalımları əfv etmək məzlumlara zülmdür.
  • Zehni əmək hər cür kədəri uzaqlaşdırmağa qadirdir.
  • Zəif düşmənin zərər verəcəyini düşünməmək qığılcımın yanğın törətməyəcəyini düşünmək kimidir.

Mənbə redaktə

  • Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı,2005
  • Gülüstan. Sədi Şirazi, Bakı,2006

İstinadlar redaktə

Vikianbarda Sədi Şirazi ilə əlaqəli mediafayllar var.

Vikipediyada Sədi Şirazi haqqında məqalə var.

  1. Aforizmlər və hikmətli sözlər. Bakı, 2005, səh.35
  2. Heydər Hüseynov. Azərbaycanda XIX əsr ictimai və fəlsəfi fikrin tarixindən. Bakı, 2007, səh.97
  3. Ziyəddin Məhərrəmov. "Bir bahar küləyi", Bakı, "Nurlan", 2012.