Tatar atalar sözləri

Wikipedia logo

Tatarlar haqqında Vikipediyada məqalə var.

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

A

Ac adamın acığı yaman olar.
Acı olsun, haqq olsun.
Acıxandan qınanan yamandır.
Acıq gəldi — ağıl qaçdı.
Acın gözü — çörəkdə, toxun gözü — hənəkdə.
Adamın çoxluğu işə yarar, məsləhətə yox.
Ad-san igidə yaraşıqdır.
Adı da yox, zatı da yox.
Axmaq özünə eş tapmaz, tənbəl özünə iş tapmaz.
Ağac budaqsız olmaz, şöhrət — ortaqsız.
Ağac nə qədər boy atsa da, kökü torpaqda olar.
Ağac — yarpağıyla gözəldir, insan — paltarıyla.
Ağcaqovaq çartıltıyla yanar, amma közü düşməz.
Ağıllının atı yorulub-üzülmür, Donu cırılıb-süzülmür.
Ağıllının əli işlər, ağılsızın dili işlər.
Ağlağan uşağın anası zirək olar.
Ağudan da dərman olur.
Ağzın açsa ciyəri görünər. (yoxsul, dilənçi haqqında)
Ala bilirsən, verə də bil.
Alim yanında dilini saxla, usta yanında — əlini.
Allaha ümid olan ac qalar.
Ana fikri bala yanında, bala fikri — biyabanda.
Ana südüylə gəlməyən vərdiş, mal südüylə gəlməz.
Aş versən, aş verərlər, daş versən — daş.
At ağnayan yerdə tük qalar.
At dartmasa, araba getməz.
At dişindən tanınar, igid işindən.
At olsa, yəhər tapılar.
Ata "vurmaz" demə, itə "qapmaz".
Atanla qürrələnmə, adınla qürrələn.
Atı allaha tapşır, amma cilovunu özün tut.
Atın şöhrəti igidin əlində, igidin şöhrəti öz əlində.
Atın var — qanadın var, inəyin var — qonağın var.
Atını qırmancla vurma, yulafla vur.
Ay keçməmiş atı tərifləmə, il keçməmiş — arvadı.
Ayaqqabın dar olsa, dünyanın genliyindən nə fayda.
Ayı gücünə inanar, insan — ağlına.
Ayırd eləməyən gözlüdən, ayırd eləyən kor yaxşıdır.
Az danışsan, çox eşidərsən.

B

Bacaranın ağzı aşlı, bacarmazın gözü yaşlı.
Bahar buzu yastıq qalınlığında da olsa, inanma.
Baxtı çağırsan da gəlməz, bəlanı qovlasan da getməz.
Baxtı gətirənin xoruzu da yumurtlayar.
Baxtı satın almaq olmaz.
Bal arını çəkər, şirin dil — insanı.
Bal — qurdlamaz, qız — qarımaz.
Bal şirindir deyib barmağını çeynəmə.
Bala böyüdürsən, təkcə boyu yox, ağlı da böyüsün.
Bala qədrini ana bilər, igid qədrini — el.
Bala üçün ananın ürəyi ağrıyar, atanın biləyi ağrıyar.
Balamın balası — ürəkparası.
Balıq dərin yer axtarar, insan — yaxşı yer.
Barmağı bildir əzilən bu il qışqırmaz.
Baş — börk üçün deyil, bilik üçündür.
Başına dartır — ayağına çatmır, ayağına dartır — başına çatmır.
Başını daşa vurma; vursan da baş yarılar, daş qalar.
Bay danışar varından, kasıb: dili-zarından.
Bay varından verməz, kasıb olanın verər.
Bayda görəndə "Mübarək olsun!", kasıbda görəndə "Kiminkidir?".
Bayın buxarısı əyri də olsa, tüstüsü düz çıxar.
Baylıq ayırar, yoxsulluq birləşdirər. (Bay — varlı, baylıq — varlılıq).
Baylıq — bir aylıq: gələr də, gedər də.
Bazara pulsuz getməkdən gora imansız getmək yaxşıdır.
Bəla ağac başında gəzmir, adam başında gəzir.
Bəla tək gəlmir.
Bildiyin doqquz olsa, bilmədiyin ondur.
Bilən bildiyin işlər, bilməyən barmağın dişlər.
Bilən bir söz deyər, düz deyər.
Bilənə bir de, bilməyənə min de.
Biləyi sınama, ürəyi sına.
Bilik qazanmaq, iynə ilə quyu qazmaq.
Bilməmək ayıb deyil, bilməyi diləməmək ayıbdır.
Bilsəydim hara yıxılacağam, ora saman döşərdim.
Bir ata iki boyunduruq salmırlar.
Bir çəllək balı bir qaşıq qətran acılar.
Bir dəfə qorxan it üç gün hürər.
Bir gözü yekşənbəyə (bazar gününə), o biri gözü çərşənbəyə baxır.
Biri doyur atılıb düşür, biri donur atılıb düşür.
Biri tüpürsə — bir olar, el tüpürsə — göl olar.
Bığ pişikdə də var.
Borc alarsan — qul olarsan.
Borcunu ver, sonra öl.
Boş sünbülün başı yuxarı olar.
Bu günün işini sabaha qoyma.
Buxarısı olanda suxarısı olmur, suxarısı olanda buxarısı olmur.

C

Can da çəkməsə, qan çəkər.
Cəhənnəm əzabına adət olunur.

Ç

Çağrılmamış qonaq rüsxətsiz gedə bilər.
Çay görməmiş çırmanmazlar.
Çəyirtgədən qorxan taxıl əkməz.
Çox bilən, tez qocalar.
Çölə qamış yaraşar, kişiyə namus yaraşar.
Çörək — duz, yaxşı üz.
Çubuğu vaxtında əyməsən, böyüyəndə əyilməz.

D

Dabandan girən azar başdan çıxar.
Dadlıdan dadlı — yaxşı söz.
Dağa çıxmaq çətindir, düşmək asan.
Dağın yaraşığı daşdır, adamın yaraşığı başdır.
Davalı söz baş yarar, doğru söz daş yarar.
Deyəcəksən — söz çıxacaq, döyəcəksən — göz çıxacaq.
Dəli ilə tapma da, bölüşmə də.
Dəlidən soruşma, özü deyər.
Dərd — var, dərman — yox.
Dərdin gizləyən ölər, borcun gizləyən müflis olar.
Dərdli dərdin danışanda dərdsizin başı ağrıyar.
Dəvə də bəxşişdir, düymə də.
Dil qılıncdan itidir.
Dilənçiyə xoş üz göstərsən, əvəzində sədəqə istəyəcək.
Dinim üçün deyiləm, günüm üçünəm.
Doğma eldən doyan yox.
Doğma ev-eşik — qızıl beşik.
Doğru danışan doğmalarına yaramır.
Donuzu qunduz eləmək olmaz.
Dost ağladar — öyrədər, düşmən güldürər — öldürər.
Dost ilə dost olmağa şadlan, düşmənlə dost olmaqdan saxlan.
Dostu çox olanın gücü çox olar.
Dostun dost olsun, özündən üstün olsun.
Dostun necədir — hörmətin də eləcədir.
Dovşan ölməmiş dərisini satmırlar.
Dövlətlinin malı — kasıbın qanı.
Dövlətlinin mal-qarası çox olar, kasıbın — bala-bulası.
Dövlətliyə gündə bayram, gündə toy; kasıba gündə həsrət, gündə vay.
Döyüşdən boş qayıdınca, yaralı qayıt.
Dözən dəmiri də üzər.
Durnabalığının özü də ölsə, sümüyü ölmür.
Duz çörək, düz çörək.

E

Ehtiyatlılıq — qorxaqlıq deyil.
El desə, yalan deməz.
Elin işi ər əlində, ərin işi el əlində.
Elm kitabın içində də var, çölündə də. (Yəni, həyatda).
Elsiz adam — gölsüz balıq.
Eşşəyin şakərini yiyəsi bilər.
Evə sığmayan — elə sığmaz.

Ə

Əgər təksən, börkünlə məsləhətləş. (Börk — papaq, baş geyimi)
Əkinçinin yarı ömrü çöldə keçər.
Əl yarası gedər, dil yarası getməz.
Əlləri oynamayanın gözləri oynar. (yəni işləməyən əllərə baxar)
Əmə bilən, iki ananı əmər.
Əvvəl görüş, sonra — soruş.
Əvvəli necə, axırı da elə.
Əyilən başı qılınc kəsməz.
Əyri iş qırx ildən də sonra bilinər.

F

Filin başı diri də olsa, ölü də olsa — min manatdır.
Filin dişi — ustanın işi.

G

Gövhər misqalla çəkilər.
Göydəki durnanı tutacağam deyib əlindəki sərçəni buraxma.
Gözəllik toy-düyündə gərək, ağıl-gündə gərək.
Gözü kora yoldaş ol, könlü kora yoldaş olma.

H

Haqq söz daş yarar.
Halal çörəyi küçədə də yemək olar.
Havadakı durnanı tutacağam deyib, əlindəki sərçəni uçurtma.
Heç sönməyən od olmaz.
Heyvan otdan, molla aşdan doymaz.
Heyvan ölsə qarğa sevinər, insan ölsə — molla.
Hər cür azar: yeməkdən-aşdan, hər cür qovğa: qohum-qardaşdan.
Hər hörmətin minnəti var.
Hər quş öz yuvasın təriflər.
Hər quş şahin olmaz.
Hər meyvənin öz mövsümü.
Hiylədə tülkü kimi dovşan da ustadır, amma neyləyəsən ki, quyruğu qısadır.

X

Xaşxaşın bir ləçəyi dərmandır, bir ləçəyi — ağu.
Xeyirsiz bulud dəryaya yağar.
Xəstəlik batmanla gələr, misqalla gedər.
Xoruz da öz hininin sahibidir.
Xoş niyyət — yarı dövlət.
Xörək çoxsa, "bismillah" nəyə lazım?
Xörək yiyəsi ilə dadlı olar.

İ

İki şahin dalaşanda bir balınclıq tük tozlanar.
İgid bir dəfə, qorxaq üç dəfə ölər.
İgid özü üçün doğular, başqaları üçün ölər.
İgidin sözü bir olar.
İgidlik üçün bilək də gərək, ürək də gərək.
İl qocaltmır, qayğı qocaldır.
İlan isti yerə öyrəşər.
İnanılmayan sözü düz olsa da söyləmə.
İnsan deyəsən — canı yox, heyvan deyəsən — yunu yox.
İnsan — dilindən tutular, heyvan — buynuzundan.
İsminə baxma — cisminə bax.
İş onda deyil ki, ayğır necə kişnəyir, iş ondadır ki, ilxını necə dolandırır.
İşə başlama, başladın boşlama.
İşə başlayanda qürrələnmə, işi qurtaranda qürrələn.
İşləyəni dövlət basar, işləməyəni — yuxu.
İt balasını mırıldaya-mırıldaya əzizlər.
İt boynuna inci-muncuq taxmazlar.
İt kimə hürər, pişik də ona mırıldar.
İtə sümük atsan ulamaz.
İtin içi təmiz, çölü kirdir, pişiyin çölü təmiz, içi məkrdir.

K

Karxanada nər olsa, yük yerdə qalmaz.
Kasıb işi güc-qüvvətlə görər, varlı — mal-dövlətlə.
Kasıblığın sifəti — tənbəllik.
Kimin arabasına minsən, onun da havasına züy tutarsan.
Kök nazilincə, arıq üzülər.
Köpək köpəkliyini etməsə köpər.
Kötük yanmaq bilməz, yansa sönmək bilməz.
Külək hansı tərəfdən gəlsə, yağış da o tərəfdən gələr.

Q

Qabaq təkər hara getsə, dal təkər də ora gedər.
Qabaqda — inamın, arxada — dayağın olsun.
Qara qoyunun dərisini sabunla da yusan ağarmaz.
Qaranquş günü tərifləyər, bülbül dünü tərifləyər. (Dün — gecə)
Qarışqa bir meydanı tutar, heç kəs də bilməz.
Qarğa ağzını açar, laçın alıb qaçar.
Qarğa bala alır, qırt toyuq çırpınıb qalır.
Qatarından ayrılan qaz bir topa qarğaya yem olar.
Qayğısız adam su içib də kökələr.
Qazana dəyərsən — qarası dəyər, Yamana dəyərsən — bəlası dəyər.
Qələm yazanı bıçaq poza bilməz.
Qənaət qarın doydurar.
Qərib it quyruğunu qısıb gəzər.
Qəssab çox olsa, mallar duasız kəsilər.
Qızıl-gümüş çıxan yerdən doğulduğun yer əziz.
Qızıl torpaqda da çürüməz.
Qoca sərçə samana aldanmaz.
Qonaq üzü görməyən çadlıq üzü görməz.
Qoyunun yıxılmağı da görünmür, dəvənin büdrəməyi də görünür.
Quduran it yiyəsini qapar.
Quşa lələk yaraşır, kişiyə əmək yaraşır.
Qurd balasını necə doyursan da gözü meşədə qalacaq.
Qurd — qoyunla, varlı — yoxsulla yoldaş olmaz.
Qurd qurdu yeməz.
Qurddan qorxan meşəyə getməz.
Ourdla yaşasan, qurd kimi ularsan.
Qurdu ayağı doydurar.
Qurdun gücü dişindədir.
Quru qaşıq ağız yırtar.
Qürbər eldə öz elinin itini də yaxın sayırsan.

L

Laçın da günəşdən yuxarı uça bilmir.

M

Məkkəyə getməklə eşşək hacı olmaz.
Mərəz gedər, adət getməz.
Məsləhətli don dar olmaz.
Min daş-qaşın olunca, bir ağıllı başın olsun.
Misdən gümüş olmaz, səsdən — iş.
Molla "ver" deyəndə eşitmir, "al" deyəndə eşidir.
Mollanın qarnı yeddi qoyunun dərisindən tikilib.

N

Nadan molla imandan eləyir, nadan təbib candan eləyir.
Nadanlıq — yamanlıq.
Namusunu cavanlığından qoru.

O

Od çox olan yerdə mal-qara, ölü çox olan yerdə molla kökələr.
Od tüstüsüz olmaz.
Oddan qorxan tüstüdən qorxar.
Odun tək yanmaz, yataq tək qızmaz.
Odunu doğrayan yaxsın (yandırsın), ata — qoşan baxsın.
Oxumuş ölməz, oxumamış gün görməz.
Oğurluq malın bərəkəti olmaz.
Otuz dişdən söz çıxsa, otuz aula faş olar.
Otuzunda ox atmayan, qırxında qılınc çalmaz.
Oynaya bilməyən ayıya meydan dar gələr.

Ö

Öküz elə bilir buynuzlu yuxarı başda durmalıdır.
Ömürlük dostuna könlünü ömürlük bulandıran söz demə.
Öz qayğın — ürəyində, özgə qayğısı köynəyində.
Öz qədrini bilməyən, özgə qədrini nə bilsin.
Öz ruzini özün tap.
Özü -üzsüz, sözü — duzsuz.

P

Papağı atmaqlan qurddan qurtarmaq olmaz.
Paylaşdıra bilməyən paysız qalar.
Pələng balası tutmaq üçün pələng yatağına girmək gərəkdir.
Pis adama borcun borcun olmasın — toyda da istər, yasda da.
Pisdən yaxşı doğulsa, tayı-bərabəri olmaz.
Piyada getsən, atlı ilə yoldaş olma.
Pulu yoldan da tapsan sayıb götür.

R

Riza-namaz toxluqda, iman qaçar yoxluqda.

S

Sadəlik — dahilikdir.
Saqqala inanma, ağla inan.
Sağlam bədəndə — sağlam ağıl.
Sağsağan "səkərəm" deyib öz yerişini də itirdi.
Sevdirən də dil, söydürən də dil.
Səbəbsiz nəticə olmaz.
Səbir edərsən — muradına yetərsən.
Səhər gəlir — zəhmət gəlir, axşam gəlir, rahət gəlir.
Sərxoşun könlündə nədir, dilində də odur.
Siçanın aləmində pişikdən güclü heyvan yoxdur.
"Sirrimi düşmən bilməsin" — deyirsənsə, dostuna da demə.
Söz qanadsızdır, amma uçur.
Söz yiyəsi ilə getməz.
Susmaq razılıq əlamətidir.
Sürüdən qalanı qurd aparar, eldən qalanı — kor.

Ş

Şahin-şonqar olmayanda, yapalaq meydan sular.

T

Taxılı — əkən bilər, arabanı — çəkən bilər.
Təbib xəstə olsa, özünə dərman tapa bilməz.
Tək odun yanmaz.
Tənbəl az işlər, çox dişlər.
Tənbələ gənəşsən, sənə bir dünya iş öyrədər.
Tox at yorulmaz.
Torağay yağış yağanda balasını qoruyur, dolu yağanda öz başını.
Toy gileysiz olmaz.
Toyuq yatanda yat, xoruz, duranda dur.
Tüpürmə quyuya, içməli olarsan.

U

Ustanın mərtəbəsi şagirdinə görədir.
Uşaq olsa — od olsun, od olmasa — yox olsun.
Uşaqlı evdə qeybət olmaz.
Uşaqlı evdə sirr qalmaz.

Ü

Ürəyi istəyən ilanın da ətini yeyər.
Üzəndən də üzüyuxarı üz.

V

Vaxtın itdi — Baxtın itdi.
Var — dövlətin başı sağlıqdır.
Var — sevindirər, yox — yandırar.
Vara sevinmə, yoxa yanıxma.
Varı olanı görmək istəməz, olmayana vermək istəməz.
Varlı borcuna mal verir, kasıb — tər.
Verərsən — alarsan, əkərsən — biçərsən.
Vədən iki olmasın.

Y

Yaxşı arvad ev qurar, yaman arvad uçurar.
Yaxşı aş qalınca, yaman qursaq dağılsın.
Yaxşı işin tezi-geci yoxdur.
Yaxşıya gün yox, yamana ölüm yox.
Yalandan əvvəlcə xeyir də tapsan, axırda ziyan taparsan.
Yamanların yaxşısı olmaqdansa, yaxşıların yamanı ol.
Yel əsməsə, budaq tərpənməz.
Yeyəndə qoy qulağın tərpənsin, işləyəndə qoy ürəyin atılsın.
Yeznə qovsa — eşiyə çıxarsan, oğul qovsa — beşiyə baxarsan.
Yıxılan ağacı mamır basar.
Yıxılan büdrəyənə gülər.
Yol əzabı — kor əzabı.
Yulafı bəyənməyən at, ota da həsrət qalar.

Z

Zəhmət yiyəsi — hörmət yiyəsi.
Zəhmətsiz iş — duzsuz aş.

Mənbə

Dünya xalqlarının atalar sözləri. Bakı, 2015.