Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Bunu da deyim: İnsan hüquqlarının təbliği təkcə nəsihətdən ibarət ola bilməz. Bəzən bu, əziyyətli diplomatiya ilə birləşdirilməlidir. Mən bilirəm ki, repressiv rejimlərlə əlaqədə qəzəbin qaneedici saflığı yoxdur. Amma mən onu da bilirəm ki, əhatə dairəsi olmayan sanksiyalar – müzakirəsiz qınaq – yalnız sarsıdıcı status-kvonu irəli sürə bilər. Heç bir repressiv rejim açıq qapı seçimi etmədikcə yeni bir yola gedə bilməz. Mədəni İnqilabın dəhşətləri işığında , Niksonun Mao ilə görüşü bağışlanmaz görünürdü - və yenə də bu, şübhəsiz ki, Çinin qurulmasına kömək etdi, milyonlarla vətəndaşının yoxsulluqdan xilas edildiyi və açıq cəmiyyətlərə bağlandığı bir yola qədəm qoymasına gətirib çıxardı. Papa İohann Pavelin Polşa ilə nişanlanması təkcə Katolik Kilsəsi üçün deyil, Lex Valensa kimi əmək liderləri üçün də şərait və imkan yaratdı. Ronald Reyqanın silahlara nəzarət və yenidənqurma ilə bağlı səyləri nəinki Sovet İttifaqı ilə münasibətləri yaxşılaşdırdı, həm də bütün Şərqi Avropada dissidentləri gücləndirdi. Burada sadə bir formula yoxdur. Lakin biz imkan daxilində təcrid və əlaqə, təzyiq və təşviqləri balanslaşdırmağa çalışmalıyıq ki, insan hüquqları və ləyaqəti zaman keçdikcə yüksəlsin. Barak Obama
  • Nobel Sülh Mükafatının qəbul nitqi, (10 dekabr 2009)
• Bütün SSRİ-də, xüsusən də Ukraynada kənd uşaqlarının bütöv bir nəsli ya məhv edildi, ya da əbədi olaraq yaralandı. Və aydındır ki, bu hadisənin ölkənin gələcəyi üçün əhəmiyyətini şişirtmək çətindir. Bəşəri nöqteyi-nəzərdən, sözsüz ki, bu böyük bədbəxtlik kontekstində uşaqların taleyi xüsusilə təəccüblüdür, lakin bu da bir həqiqətdir ki, ölkənin gələcəyi üçün həm bütöv bir nəslin məhvi, həm də sağ qalanların təcrübəsi bu gün də hiss oluna bilən nəticələr verdi. Corc Robert Konkvest

D

• Dağlıq Qarabağ əzəli Azərbaycan torpağıdır. Əsrlər boyu azərbaycanlılar bu diyarda yaşayıblar, ermənilər oraya qonaq kimi gəliblər. Dağlıq Qarabağın əvvəlki, yəni real coğrafi məntəqələrinin adlarına baxmaq kifayətdir. Xankəndi şəhəri əsrlər boyu bu adla mövcud olub. Köhnə xəritələrə baxanda hər kəs bunu görə bilir: Xankəndi. Stepanakert adı orada yoxdur. Stepanakert bolşevik, quldur Stepan Şaumyanın adından götürülüb. Bu ad Sovet İttifaqı zamanında verilib. Dağlıq Qarabağ - Qarabağ Azərbaycan sözüdür. Erməni dilində bunun heç bir mənası yoxdur. Bütün başqa coğrafi məntəqələrin adlarının - hamısı Azərbaycan xalqı, Azərbaycan tarixi ilə bağlıdır. Sadəcə olaraq XIX əsrdə digər bölgələrdən ermənilərin Dağlıq Qarabağa köçürülməsi orada demoqrafik vəziyyətin dəyişdirilməsinə gətirib çıxarıb və Sovet İttifaqı dağılan zaman orada ermənilər əksəriyyət təşkil etmişlər. Amma bu heç kimə əsas vermir ki, orada azlıq təşkil edən azərbaycanlıların haqları pozulsun. Azərbaycanlıların o torpağa qayıtmağa haqqı var və biz oraya qayıdacağıq. Biz istəyirik ki, bunu sülh yolu ilə edək. Ancaq biz bütün başqa variantlara da hazır olmalıyıq və hazırıq. İlham Əliyev
  • 24 iyun 2010, Silahlı Qüvvələrin yaradılmasının 92-ci ildönümü münasibətilə Müdafiə Nazirliyi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Daxili Qoşunların birləşmə və hissələrinin irimiqyaslı birgə əməliyyat-taktiki təlimini izləyən prezidentin hərbçilər qarşısında çıxışından.

Ə

• Əvvəllər Sovet İttifaqı və Varşava Müqaviləsi var idi. Əvvəllər ADR-də sovet qoşunları var idi. Və səmimi etiraf etməliyik ki, onlar İkinci Dünya Müharibəsindən sonra müttəfiq qoşunları adı altında Almaniyada qalan işğal qoşunları idi. İndi bu işğalçı qoşunlar getdi, Sovet İttifaqı dağıldı, Varşava Müqaviləsi artıq yoxdur. Sovet təhlükəsi yoxdur, lakin NATO və ABŞ qoşunları hələ də Avropadadır. Nə üçün? Vladimir Putin

H

• Hamıya məlum olduğu kimi, 1986-cı ildən, xüsusən də sonrakı illərdə SSRİ aşkarlıq dövrünə qədəm qoydu. Aşkarlıq dövrünün ilk nəticələrindən biri də mövcud iqtisadi və sosial fəlakətlər haqqında həqiqət idi. Onun tərəfdarları açıq şəkildə bildirdilər ki, Stalinizmin davamlı məcburiyyətə əsaslanan iqtisadiyyatın əmr sistemi çıxılmaz nöqtədir və onu dağıtmaq lazımdır. Corc Robert Konkvest
• Hesab edirəm ki, Sovet İttifaqı bu və ya digər formada yaşamalıdır. ...Bəzi respublikaların İttifaq müqaviləsini imzalamayacağından faciə yaratmıram - onlarla ikitərəfli əsasda münasibətlər qura bilərsiniz. Əlaqələr hələ də saxlanılmalıdır. Eduard Şevardnadze
• Hər şeydən əvvəl Sovet İttifaqının dağılmasının əsrin böyük geosiyasi fəlakəti olduğunu etiraf etməliyik. Rus millətinə gəlincə, bu, əsl dram oldu. On milyonlarla həmvətənlərimiz və soydaşlarımız Rusiya ərazisindən kənarda qaldılar. Üstəlik, parçalanma epidemiyası Rusiyanın özünə də sirayət etdi. Vladimir Putin

İ

• İndi isə Sovetlər özləri də məhdud şəkildə azadlığın əhəmiyyətini başa düşə bilərlər =. Biz Moskvadan yeni islahatlar və açıqlıq siyasəti haqqında çox eşidirik. Bəzi siyasi məhbuslar azadlığa buraxılıb. Artıq bəzi xarici xəbər verilişləri tıxanmır. Bəzi təsərrüfat müəssisələrinin dövlət nəzarətindən daha azad şəkildə fəaliyyət göstərməsinə icazə verilib. Bunlar Sovet dövlətində köklü dəyişikliklərin başlanğıcıdırmı? Yoxsa Qərbdə yalançı ümidlər yaratmaq və ya sovet sistemini əslində dəyişmədən gücləndirmək məqsədi daşıyan əlamətdar jestlərdir? Biz dəyişikliyi və açıqlığı alqışlayırıq; çünki biz inanırıq ki, azadlıq və təhlükəsizliyin birlikdə olması, insan azadlığının irəliləməsi yalnız dünya sülhü işini gücləndirə bilər. Sovetlərin edə biləcəyi bir əlamət var ki, bu, şübhəsizdir, azadlıq və sülh işini dramatik şəkildə irəli aparacaq. Baş katib Qorbaçov, əgər sülh axtarırsınızsa, Sovet İttifaqına və Şərqi Avropaya rifah axtarırsınızsa, liberallaşmaya can atırsınızsa: Gəlin bu qapıya! Cənab Qorbaçov, aç bu qapını! Cənab Qorbaçov, bu divarı yıxın! Ronald Reyqan
  • Amerika Birləşmiş Ştatlarının Prezidenti, Qərbi Berlində Brandenburq Qapısında Şərq-Qərb Münasibətləri ilə bağlı çıxışı (1987)

Q

• Qorbaçov SSRİ-ni "prezident rejimi" adı ilə diktaturaya doğru apardı. Boris Yeltsin

M

• 1967-ci il müharibəsi əsasən sovet səhvlərinin nəticəsi idi və SSRİ-nin müdafiəsindən faydalanmalı olan ərəblər onun qurbanı oldular. Moskvanın siyasəti ərəbləri müharibəyə sürükləmişdi: lakin bu o demək deyildi ki, Sovet İttifaqı onların qələbəsini təmin edəcək, hətta itkilərini bərpa etmək üçün risk götürəcək. Sovet konsepsiyasında yarış ən sürətli, ən güclülər üçün döyüşdür. Ərəb hökumətləri və orduları öz gücsüzlüklərini sübut etdikdə, Sovet İttifaqı onları siyasi və təbliğat səviyyəsində dəstəkləməklə kifayətləndi. Abba Eban

S

• - Siz bu yaxınlarda ümumi sosializmi deyil, xüsusən SSRİ-ni nəzərdə tutaraq dediniz ki, sosializm öldürülüb, kürəyindən bıçaqlanıb. Sosializmi öldürən bu xəncər sui-qəsdində siz Qorbaçovun qatillərdən biri olduğunu söyləyərdinizmi? - Xeyr, mən Qorbaçov haqqında bunu deyə bilməzdim, çünki mənim Qorbaçova başqa baxışım var və o, SSRİ-ni məhv etmək planını hazırlayan sui-qəsdçilərdən deyil. SSRİ inanılmaz şəkildə özünü məhv etdi. Bu özünü məhv etmənin məsuliyyəti, şübhəsiz ki, ölkə rəhbərlərinin, o xalqa rəhbərlik edənlərin əlindədir. İndi onların bəziləri onu məhv etdiklərini bilirdilər, bəziləri isə yox. Az-çox deməyə çalışdığım budur və biz bunu əvvəldən gördük. Qorbaçovun SSRİ-nin dağılmasından xəbərdar olmasında rol oynadığını deyə bilmərəm, çünki Qorbaçovun sosializmi təkmilləşdirmək üçün mübarizə aparmaq niyyətində olduğuna şübhəm yoxdur. Fidel Kastro
  • El Nuevo Diario Fidel Kastro ilə müsahibə: Hər şeydə Stalini günahlandırmaq tarixi sadəlik olardı, 1992
• Sovet xalqı müharibənin nə demək olduğunu bilmək baxımından bəlkə də heç kimdən geri qalmır. İkinci Dünya Müharibəsində biz dünya tarixi əhəmiyyətli qələbə qazandıq. Lakin həmin müharibədə 20 milyondan çox sovet vətəndaşı həlak oldu, 70 min şəhər və kəndimiz viran qaldı, milli sərvətimizin üçdə biri məhv oldu. Müharibə yaraları indi sağalıb. Bu gün Sovet İttifaqı əvvəlkindən daha qüdrətli və çiçəklənən ölkədir. Lakin biz müharibənin dərslərini çox yaxşı xatırlayırıq və buna görə də Sovet İttifaqı xalqları sülhü çox yüksək qiymətləndirirlər; buna görə də partiyamızın və hökumətimizin sülh siyasətini qətiyyətlə bəyənirlər. Leonid Brejnev
• Sovet İttifaqı, liderlərinin bütün səhvlərinə baxmayaraq, o zaman bir çox dövlət və xalq üçün ümid və dəstək mənbəyi idi. Sovet İttifaqı qlobal sistemin tarazlığını təmin etdi. Aleksandr Lukaşenko
• Sovet İttifaqının dağılması böyük miqyasda milli faciədir, yalnız respublikaların elitaları və millətçiləri qazanıblar. Vladimir Putin
• Sovet İttifaqının getməsinə peşman olmayanın ürəyi yoxdur. Bərpa olunmasını istəyənin beyni yoxdur. Vladimir Putin
• SSRİ xalqları arasında o, özünü rus etnik qrupuna aid etməyə çalışırdı. Öz çevrəsində Gürcüstandan gələnlərlə təkbətək öz ana dilində danışırdı; və onun mərhum həyat yoldaşı Nadejda Alliluevanın da əcdadları gürcü olub. O, naharlarını gürcü qonaqpərvərliyi ilə təşkil edirdi (hətta bəzən olduğu kimi qonaqlara pomidor atmaq belə olmasa da). Ancaq rusların özünüdərkini və qürurunu gücləndirən müharibədən sonra onun mənşəyi açıq şəkildə onu utandırdı. Və onun tərcümeyi-halında yalnız bir dəfə atasının milliyyətinə işarə olundu. Robert Servis
• SSRİ-nin dağılması yalnız 20-ci əsrin ən böyük geosiyasi fəlakəti deyil, həm də ruslar üçün əsl bir dram idi. Vladimir Putin
• SSRİ -nin ideoloji əsaslarını sarsıdaraq Amerikanın əsas rəqibi olan dövləti dünya hökmranlığı uğrunda müharibədən qansız şəkildə geri çəkə bildik. Gələcəkdəki məqsədimiz və vəzifəmiz bizi Qərbin azadlıq və demokratiya nümunəsi olaraq görmək istəyən hər kəsə kömək etməkdir. Bill Klinton

T

• Təsərrüfat quruculuğu elə bir baxımdan aparılmalıdır ki, SSRİ maşın və avadanlıq idxal edən ölkədən maşın və avadanlıqlar istehsal edən..., elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərini istehsalata geniş şəkildə tətbiq edən ölkəyə çevrilsin. Əgər belə işlər görülməsə, fabriklərimizin bağlanacağı, xarici kapitalın əsarətinə düşəcəyimizlə hədələnirik. Və əgər bu gün biz ağac və taxta Rusiyasını təmsil ediriksə, onu metal Rusiyasına çevirməliyik. Feliks Dzerjinski

V

• Vyetnam yenidən tək ölkə oldu. Sovet və Çin təcrübələrinə əsaslanan siyasi və iqtisadi prinsiplər əsasında kommunist nizamını təşkil etdi. Kənd təsərrüfatı kollektivləşdirildi. Ölkədə əmək düşərgələri şəbəkəsi yayıldı və düşmən “sinfi” ünsürlər toplandı və kapitalist simpatiyalarından əl çəkməyə məcbur edildi. Ciddi birpartiyalı diktatura tətbiq olundu. Vətənpərvərlik və marksizm-leninizm qarışığı təbliğ olunurdu. Partiya və ordu rejimin birləşmiş qalası kimi gücləndirildi. Vyetnam Demokratik Respublikası müstəmləkə müharibəsində doğulmuşdu və müstəqilliyini əldə etdikdən sonra müharibədən başqa heç nə bilmirdi. Bu, Çin Xalq Respublikasından daha çox hərbiləşdirilmiş bir cəmiyyət idi. Bununla belə, sənayesi demək olar ki, heç bir silah istehsal etmirdi. Onun sənayesi ümumiyyətlə az idi və amerikalılar onun bir neçə fabrikini xarabalığa çevirdilər. SSRİ və Çindən maliyyə dəstəyi və hərbi təchizat yaşamaq üçün çox vacib idi. Şimallılar Amerikanın geri çəkilməsindən sonra cənubu birləşdirdilər. Özgəninkiləşdirmə və həbslər yeni işğal edilmiş əyalətlərdə partiya və ordunun mövcudluğunun genişlənməsi ilə müşayiət olundu. Bir-iki il ərzində cənub iqtisadiyyatı şimal qəlibinə sıxışdırıldı. Bununla belə, müharibənin dağıntıları hər yerdə idi. Vyetnam yetimlər, əlillər, dağılmış evlər, dağılmış düyü tarlaları və zəhərlənmiş meşələr ölkəsi idi. Hanoy yaxınlaşma arzusunu ifadə etdi, lakin ayrılan amerikalılar vyetnamlıları dünya iqtisadiyyatından kəsdilər. Sülh ölkəni səhraya çevirmək idi. SSRİ yardım göstərməyə davam etsə də, o, heç vaxt əsaslı yenidənqurma üçün adekvat miqyasda olmayıb. Robert Servis