Azadlıq

Azadlıq - əsasən müxtəlif hallar (proseslər/hadisələr) arasında heç bir təzyiq olmadan fərdi seçim imkanıdır. Ümumi şəkildə qərar qəbul edən subyektin vəziyyətini göstərir.

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Azad olacaq şəxs özü özünü azad etməlidi. Azadlıq insanın qucağına düşən sehrli hədiyyə deyil. Azadlıq nədir? Azadlıq birinin özünə qarşı məsuliyyət ixtiyarıdır. Maks Ştirner
• Azadlıq ağacı zaman-zaman vətənpərvərlərin, tiranların qanı ilə suvarılmalıdır. Tomas Cefferson
• Azadlıq ali dəyərdir; o olmadan şəxsiyyət mümkün deyildir. Həyat və bilik bu gün o qədər mürəkkəbdir ki, biz öz yolumuzu yalnız azad diskussiya vasitəsilə seçə, səhvlər və xurafatlar içərisindən keçərək həqiqət perspektivinə nail ola bilərik. Qoy insanlar, hətta müəllimlər belə fərqli rəy söyləsinlər və müzakirələr aparsınlar; belə müxtəlif fikirlər inamın nisbi olduğunu üzə çıxaracaq, belə halda silaha əl atmaq o qədər də vacib olmayacaqdır; nifrət və müharibə kənardan güclə boynuna qoyulan ideyalardan və doqmatik inamdan irəli gəlir. Təfəkkür və nitq azadlığı "müasir" ruhun nadanlığını və xurafatını yuyub təmizləyəcəkdir. Biz düşündüyümüz qədər təhsilli deyilik; biz ümumi təhsilin böyük eksperimentinin başlanğıcındayıq və onun elə bir vaxtı olmayıb ki, bizim təfəkkür üslubumuza və ictimai həyatımıza təsir göstərə bilsin. Biz müəyyən təchizat yaradırıq, amma bu metodlarda və texniki qaydalarda çox primitivik; biz təhsil haqqında belə düşünürük ki, bu, müəyyən biliklərin ötürülməsidir, əslində isə o, zəkanın elmi vərdişlərinin inkişafı olmalıdır. Nadan insanın fərqli əlaməti ondadır ki, onun fikirləri tələsikdir və şərtsizdir. Bertran Rassel
• Azadlıq bağışlanmış bir haqq deyil, insan təbiətinin bir parçasıdır, şahlığın şərəfidir. Süleyman Dəmirəl
• Azadlıq elə bir vərdişdir ki, ondan qurtulmaq çətindir. — Robert Haynlayn
• Azadlıq dedikdə, hər bir insanın öz borcunu yerinə yetirərkən müdafiəsini təmin edən dövləti nəzərdə tuturam. Lord Con Akton
• Azadlıq dedikdə, hər bir insanın öz vəzifəsini yerinə yetirərkən hakimiyyətin və çoxluğun, adət və rəyin təsirindən qorunacağına əminliyi nəzərdə tuturam. Lord Con Akton
• Azadlıq dərk olunmuş zərurətdir. Benedikt Spinoza
• Azadlıq, dinlə yanaşı, 2460 il əvvəl Afinada toxum səpilməsindən tutmuş, yetişmiş məhsulun bizim irqimizin kişiləri tərəfindən yığılmasına qədər yaxşı işlərin motivi və cinayətin ümumi bəhanəsi olmuşdur. O, yetkin sivilizasiyanın zərif meyvəsidir; və bu terminin mənasını bilən xalqların azad olmağa qərar verməsindən bir əsr keçmədi. Hər əsrdə onun tərəqqisini təbii düşmənləri, cəhalət və xurafat, fəth şəhvəti və asanlıq eşqi, güclü adamın hakimiyyət həvəsi və kasıbın yemək həvəsi mühasirəyə alıb. Lord Con Akton
• Azadlıq ifrat dərəcəsinə çatdıqda özbaşınalığa çevrilir. Mahatma Qandi
• Azadlıq, istədiyinizi etmək deyil, istəmədiyinizi etməməkdir. Jan Jak Russo
• Azadlıq qanunla icazə verilənləri etmək sənətidir. Şarl Lui Monteskyö
• Azadlıq qanunu irq üzərində irqin, imanın iman üzərində, sinfin sinif üzərində hökmranlığını ləğv etməyə meyillidir. Bu, siyasi idealın həyata keçirilməsi deyil, mənəvi borcun yerinə yetirilməsidir. Lord Con Akton
• Azadlıq mədəniyyətin insana bir hədiyyəsi deyil. Heç mədəniyyət yox ikən insanoğlu çox daha azad idi. Ziqmund Freyd
• Azadlıq şüurlu və könüllü olaraq yaxşılığın seçimindən ibarətdir. Azadlıq istədiyimizi etmək gücü deyil, vəzifəmizi yerinə yetirə bilmək hüququdur. Lord Con Akton
• Azadlıq, tarixin itməyən tək dəyəridir. Alber Kamyu
• Azadlıq uğrunda ölümə gedən xalq şərəf və insan ləyaqəti naminə tam fədakarlıqda bəraət tapır, könüllü olaraq köləlik zəncirini özünə taxırsa, həm dost, həm də düşmən gözündə yazıq və qorxaqdır. Mustafa Kamal Atatürk
• Azadlıq və bərabərlik cazibədar səslərdir, lakin onlar tez-tez məhv etmək üçün ovsunlayırlar. — Con Tayler
• Azadlıq və istiqlaliyyət hər bir xalqın milli sərvətidir. Heydər Əliyev
• Azadlıq və yaxşı hökumət bir-birini istisna etmir; və onların birlikdə getməsi üçün əla səbəblər var. Azadlıq daha yüksək siyasi məqsədə çatmaq üçün bir vasitə deyil. Bunun özü də ən yüksək siyasi sondur. Bu, yaxşı dövlət idarəçiliyi üçün deyil, vətəndaş cəmiyyətinin və şəxsi həyatın ən yüksək obyektlərinə nail olmaq üçün təhlükəsizlik üçün tələb olunur. Lord Con Akton
• Azadlıqdan imtina etmək insani ləyaqətdən imtina etmək deməkdir. Jan Jak Russo
• Azadlığın əsas vəzifəsi insanların qanuna qarşı çıxmasına mane olmaqdır. Şarl Lui Monteskyö
• Azadlığın qiyməti əbədi sayıqlıqdadır. Tomas Cefferson
• Azadlığın səmimi dostları həmişə nadir olub və onun zəfərləri çox vaxt tamamilə fərqli məqsədləri olan köməkçilərlə birləşməklə qalib gələn azlıqların işi olub; Həmişə təhlükəli olan bu münasibət bəzən fəlakətlə nəticələndi, rəqiblərə müxalifət üçün yaxşı zəminlər verdi və uğur anında qənimət üstündə mübahisələri qızışdırdı. Lord Con Akton
• Azadlığını təhlükəsizliyinə dəyişən nə təhlükəsizlik, nə də azadlıq alır. Tomas Cefferson
• Azadlıqlar ümumiyyətlə birdən deyil yavaş-yavaş itirilər. Devid Yum
• Azərbaycan müəlliminin bir amalı olmalıdır. Azərbaycanımızı çiçəklənən, inkişaf edən, firavan, qüdrətli bir ölkəyə çevirməyə qadir, müstəqillik ideyalarına sadiq, özünü vətənin azadlığı naminə fəda etməyə hər an hazır olan, yeni təfəkkür tərzini qavrayaraq müasir tələblərə cavab verən sağlam əqidəli, milli ruhlu nəsil yetişdirmək. Heydər Əliyev

B

• Başqalarının azadlıqlarını tanımayanlar, azadlığa layiq deyil. Avraam Linkoln
• Başqalarının azadlığını əlindən alanların özlərinin azad olmağa haqqı yoxdur. Avraam Linkoln
• Başqasının azadlığını inkar edənin özü azadlığa layiq deyil. Əgər burada istibdad hakimiyyəti hökm sürərsə, mən riyakarlıq qarışığı olmayan, müstəbidliyi təmiz olan, azadlıq sevgisinə etirazı olmayan bir ölkəyə, məsələn Rusiyaya mühacirət etməyi üstün tutardım. Avraam Linkoln
• Bir millətin yaşaya bilməsi üçün azadlıq və müstəqilliyə sahib olması lazımdır. Mustafa Kamal Atatürk
• Biz türklər, bütün tariximiz boyunca azadlıq və istiqlala timsal olmuş bir millətik. Mustafa Kamal Atatürk
• Bizə heç kim azadlıq verməyib, biz azadlığımızı şəhidlərimizin qanı ilə almışıq. Əbülfəz Elçibəy
• Borc alan, azadlığını satar. Alman atalar sözləri
• Bütün insanlar şeylərin səbəblərindən xəbərsiz olaraq doğulurlar və hamısının özləri üçün faydalı olanı axtarmaq istəkləri var. Bunun birinci nəticəsi budur ki, insanlar öz istəklərindən xəbərdar olduqları üçün özlərini azad hesab edirlər və onları tanımadıqları üçün onları bu istək və arzuya sövq edən səbəbləri yuxuda belə görmürlər. İkinci nəticə odur ki, insanlar hər şeyi bir məqsəd naminə, məhz can atdıqları mənfəət naminə edirlər. Buradan belə nəticə çıxır ki, onlar həmişə baş verənlərin yalnız son səbəblərini (causae finales) tapmağa çalışırlar və onlara göstərilən zaman sakitləşirlər, əlbəttə ki, əlavə şübhələr üçün heç bir əsas olmadan. Onları başqasından öyrənməyə imkanları yoxdursa, özlərinə üz tutub görməkdən başqa çarələri yoxdur. Belə hallarda özləri, adətən, hansı məqsədləri rəhbər tuturlar; beləliklə, onlar mütləq digərini özləri mühakimə edirlər. Bundan əlavə, onlar öz daxilində və xaricində faydalarının həyata keçirilməsinə böyük töhfə verən bir çox vasitə tapdıqları üçün, məsələn: görmə üçün gözlər, çeynəmək üçün dişlər, yemək üçün bitki və heyvanlar, işıqlandırma üçün günəş, balıqları bəsləmək üçün dəniz və s., deməli, onlar bütün təbii şeylərə öz mənfəətləri üçün vasitə kimi baxırlar. Onlar bilirlər ki, bu vasitələri özləri hazırlamırlar, özləri tapırlar və bu, onlara inanmağa əsas verir ki, bu vasitələri onların istifadəsi üçün hazırlayan başqa biri var. Əslində, əşyalara vasitə kimi baxaraq, bu şeylərin özlərini belə etdiyini düşünə bilməzdilər. Ancaq özlərinin adətən özləri üçün hazırladıqları vasitələrə bənzətməklə, gərək belə bir nəticəyə gəliblər ki, insan azadlığı bəxş edilmiş hansısa təbiət hökmdarı və ya hökmdarları var ki, onlar üçün hər şeyin qayğısına qalıb, hər şeyi onların istifadəsi üçün yaradıb. Bu hökmdarların xarakteri, heç vaxt bu barədə heç nə eşitmədikləri üçün, özləri mühakimə etməli oldular. Nəticə etibarı ilə onlar belə hesab edirdilər ki, Tanrılar hər şeyi insanların xeyrinə təşkil edir ki, insanlar onlara bağlansınlar və onlara ən yüksək ehtiramları bəxş etsinlər. Benedikt Spinoza

Ə

• Ən çətin əldə olunan azadlıq insanın öz keçmişindən azad olmasıdır. Əbu Turxan

F

• Fikir azadlığı olmadan heç bir azadlıq ola bilməz. Volter

H

• Heç bir xalq demokratiyası ölkəsində bu ölkədəki qədər çox millət yoxdur. Yalnız Çexoslovakiyada iki qohum millət var, bəzi digər ölkələrdə isə yalnız azlıqlar var. Ona görə də bu xalq demokratiyası ölkələrində bizim burada məskunlaşmalı olduğumuz kimi ciddi problemlərin həllinə ehtiyac yox idi. Onlarda sosializmə gedən yol burada olduğundan daha az mürəkkəbdir. Onlarda əsas amil sinif məsələsidir, bizdə isə həm millət, həm də sinif məsələsidir. Millət məsələsini bu qədər dərindən həll edə bilməyimizin səbəbini ölkədəki bütün millətlərin iştirak etdiyi Qurtuluş Müharibəsi zamanı inqilabi yolla həll olunmağa başlamasında axtarmaq lazımdır ki, hər bir milli qrup öz imkanlarına uyğun olaraq işğalçıdan azad olmaq üçün ümumi səylərə öz töhfəsini verirdi. Nə makedoniyalılar, nə də o vaxta qədər zülmə məruz qalan hər hansı digər milli qrup fərmanla öz milli azadlığını əldə etmədi. Əllərində tüfənglə milli azadlıqları uğrunda vuruşurdular. Kommunist Partiyasının rolu ilk növbədə, həmin mübarizəyə rəhbərlik etməsi idi, bu da müharibədən sonra milli məsələnin kommunistlərin müharibədən xeyli əvvəl və müharibə zamanı düşündüyü kimi qəti şəkildə həll olunacağına zəmanət idi. Kommunist Partiyasının bu baxımdan bu gün sosializm quruculuğu mərhələsində rolu müsbət milli amillərin ölkəmizdə sosializmin inkişafına əngəl deyil, stimul olmasından ibarətdir. Bu gün Kommunist Partiyasının rolu ondan ibarətdir ki, milli şovinizmin heç bir millətdə meydana çıxmaması və inkişaf etməməsi üçün diqqətli olmaq lazımdır. Kommunist partiyası həmişə çalışmalıdır və çalışır ki, millətçiliyin bütün mənfi hallarının aradan qalxması, insanların beynəlmiləlçilik ruhunda tərbiyə olunmasını təmin etsin. Millətçilik fenomenləri hansılardır? Onlardan bəziləri bunlardır: 1) Millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərindən qaynaqlanan milli eqoizm, məsələn: yadelli işğalı arzusu, başqa millətləri sıxışdırmaq istəyi, başqa millətlərə iqtisadi istismar etmək istəyi və s.; 2) milli nifrət, başqa xalqları aşağılamaq, onların tarixini, mədəniyyətini, elmi fəaliyyətini, elmi nailiyyətlərini aşağılamaq və s. kimi millətçiliyin bir çox digər mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi olan milli-şovinizm; öz tarixlərində mənfi olan və marksist nöqteyi-nəzərimizdən mənfi hesab edilən hadisələrin tərənnümü. Və bu neqativ hallar nədir? İstila müharibələri, başqa xalqların tabe və zülmü, iqtisadi istismar, müstəmləkə əsarətinə çevrilmə və s. Bütün bunlar marksizm tərəfindən mənfi hesab edilir və pislənir. Keçmişin bütün bu hadisələri, doğrudur, izah oluna bilər, lakin bizim nöqteyi-nəzərimizdən onlara heç vaxt haqq qazandırmaq olmaz. Sosialist cəmiyyətində belə hadisələr yox olmalıdır və yox olacaq. Köhnə Yuqoslaviyada böyük serb kapitalist qruplaşmasının milli zülmü məzlum xalqların iqtisadi istismarını gücləndirmək demək idi. Bu, milli zülmdən əziyyət çəkən hər kəsin qaçılmaz taleyidir. Yeni, sosialist Yuqoslaviyada mövcud hüquq bərabərliyi bütün millətlər bir milli qrupun digərinə iqtisadi istismar tətbiq etməsini qeyri-mümkün etmişdir. Çünki bu ölkədə bir milli qrupun digəri üzərində hegemonluğu artıq mövcud deyil. İstənilən belə hegemonluq istər-istəməz özü ilə bu və ya digər dərəcədə bu və ya digər formada iqtisadi istismarı da gətirməlidir; və bu, sosializmin söykəndiyi prinsiplərə zidd olardı. Yalnız iqtisadi, siyasi, mədəni və ümumbəşəri hüquq bərabərliyi cəmiyyətimizin bu böyük səylərində gücümüzü artırmağımıza imkan verə bilər. İosip Broz Tito
  • Sloveniya İncəsənət və Elmlər Akademiyasında milli məsələ və sosial vətənpərvərlik nitqi ilə bağlı, 26 noyabr 1948-ci il, Lyublyana.
• Hər zaman azadlığın səmimi dostları nadir olub və onun zəfəri azlıqların sayəsində olub, onlar özlərinin obyektləri çox vaxt özlərindən fərqli olan köməkçilərlə birləşmək yolu ilə üstünlük təşkil ediblər; Həmişə təhlükəli olan bu assosiasiya bəzən müxaliflərə ədalətli etiraz əsasları verməklə və uğur anında qənimətlər uğrunda mübahisələri qızışdırmaqla fəlakətli olmuşdur. Heç bir maneə əsl azadlığın təbiətinə toxunan qeyri-müəyyənlik və çaşqınlıq qədər daimi və ya aradan qaldırılması çətin olmamışdır. Düşmən maraqlar çox zərər verdisə, yalan fikirlər daha çox zərər verdi; və onun irəliləyişi qanunların təkmilləşdirilməsində olduğu kimi, biliyin artmasında da qeyd olunur. Lord Con Akton

İ

• İnsanın simasını müəyyənləşdirən onun azadlığı yox, bu azadlığa özünün qoyduğu məhdudiyyətlərdir. Əbu Turxan
• İstəkləri məhdudlaşdırmağın ən böyük bəhrəsi azadlıqdır. Epikür

K

• Kapitalist cəmiyyətində azadlıq həmişə qədim Yunan respublikalarında olduğu kimi qalır: qul sahibləri üçün azadlıq. Vladimir Lenin

Q

• Qoyun və canavar "azadlıq" sözünü müxtəlif cür başa düşür, bu isə insan cəmiyyətində hökm sürən fikir ayrılığının mahiyyətidir. Avraam Linkoln

M

• Məndən milliyyət prinsipini bütövlükdə inkar etməkdə şübhələnməyin. Yalnız sizin dediyiniz qədər desəm, mən milli istiqlalın fərdi azadlıqdan, yəni realdan əvvəl məcazi vicdan üstünlüyünü qəbul etməyə məcbur olmaqdan qorxmalıyam. Xüsusilə Avstriyada millətçilərin həmişə liberal olduğunu görmürük. Lord Con Akton
• Millətin onu əcdadlarının adət-ənənələrindən azad edən nə instinkti, nə də istehsal gücü yox idi. Zülmə qarşı hər bir müraciət irsi hüquqlara idi; İngilisin bildiyi yeganə müdafiə güçü ölkəsinin ənənəvi qanunlarında idi. Köhnə prinsiplərin bu daimi təkrarlanması və öz fəaliyyətlərini təmin etmək üçün yeni formaların tədricən ixtira edilməsi sayəsində ingilis xalqı öz azadlığını fəth etdi. Onların mühafizəkarlığının intensivliyi həm təkan, həm də irəliləyişlərinin bələdçisi idi.Lord Con Akton
• Milli azadlığa nail olmaq üçün milli oyanış, milli dirçəliş, milli ruhun canlanması lazımdır. Heydər Əliyev
• Müharibənin böyük böhranında Allah bizi qüdrətli həqiqətlə üz-üzə qoydu ki, biz öz azadlığımızı itirməliyik və ya onu qullara verməliyik. Çətinliyimizdə biz qara adamı Respublikanı xilas etməyə kömək etməyə çağırdıq; Biz onunla əhd bağladıq, həm onun qanı ilə, həm də bizim qanımızla möhürləndik və Yehova şəhadət verdik ki, xalq satın alındıqdan sonra o, azad olsun və onun izzətini, onun nemətlərini bizimlə bölüşsün. Əgər biz bu əhdi yerinə yetirməsək, hər şeyi bilən Şahid bizə qarşı hökm çıxaracaq. Biz bunu etdikmi? Qara adama azadlıq verdikmi? Azadlıq nədir? Bu sadəcə inkardırmı? Zəncirlənməmək, alınıb-satılmamaq, damğalanmamaq və qamçılanmamaq üçün çılpaq bir imtiyazmıdır? Əgər bunlar hamısıdırsa, azadlıq acı bir istehzadır, amansız bir aldatmadır və köləliyin daha yaxşı olub-olmaması şübhə altına alına bilər. Amma azadlıq inkar deyil. Bu, əsaslı, hiss olunan reallıqdır. “Bütün insanlar bərabər yaradılmışdır” Bəyannaməsinin həmin ölməz həqiqətlərinin həyata keçirilməsidir; bütün ədalətli hökumətin sanksiyasının "idarə olunanların razılığı" ilə olduğunun qəbul edilməsidir. Hər bir insanın özünə aid olan bütün məsələlərdə dinlənilmək hüququ olana qədər bunlar həyata keçirilə bilərmi? Açıq həqiqət budur ki, hər kəs öz mənafeyini daha yaxşı bilir. Deyilmişdir: “Əgər o, pul ödəməyə məcbur olsa, döyüşmək məcburiyyətində qalarsa, dolayısı ilə itaət etmək tələb olunarsa, qanuni olaraq ona deyilməyə haqqı olmalıdır. nə üçün; onun razılığını almaq və onun rəyinin nəyə dəyər olduğunu hesablamaq. Yetkin və sivil bir xalqda heç bir pariya olmamalıdır, heç bir şəxs öz öhdəliyi istisna olmaqla diskvalifikasiya edilməməlidir. Bu nəslin ehtiras və qərəzliliyi Bəyannamənin aksiomlarını şübhə altına almasaydı, mən bu qədər açıq bir həqiqəti müzakirə etməklə sizin zəkanızı təhqir etməzdim. Ceyms Qarfild

N

• Nail ola bilməyəcəyin şeyi arzulama. Sənin ən böyük sərvətin azadlığındır.Azadlığın səni gözəl, zəngin, hörmətli, güclü və xoşbəxt yox, yalnız azad edə bilər. O, səni şeylərin yox, sənin özünün ağası edir. Rene Dekart

S

• Sivilizasiya abidələrini yaratmaq qabiliyyətindən məhrum olan millətlər azadlıq və istiqlaliyyətdən əl çəkməyə məhkumdur. Mustafa Kamal Atatürk
• Siyasi azadlıq - heç də ondan ibarət deyil ki, istədiyini edə biləsən. Dövlətdə, yəni qanunlar əsasında yaşayan cəmiyyətdə azadlıq yalnız ondan ibarət ola bilər ki, vətəndaşın nə etməli olduğunu etmək imkanı olsun və o, nə etməli olmadığını etməyə məcbur edilməsin. Şarl Lui Monteskyö

Ş

• Şəxsiyyətin azadlığı və vətəndaşın azadlığı heç də həmişə üst-üstə düşmür. Şarl Lui Monteskyö

T

• Tarix ruhun zamana görə inkişafıdır, tarixin öz məqsədləri vardır, bu məqsəd-azadlığın inkişafı, vətəndaş cəmiyyətində vətəndaşın azadlığıdır. Hegel
• Təhlükə o deyil ki, müəyyən bir təbəqə idarə etmək üçün yararsızdır. Hər sinif idarə etmək üçün yararsızdır. Azadlıq qanunu irq üzərində irqin, imanın iman üzərində, sinfin sinif üzərində hökmranlığını ləğv etməyə meyllidir. Lord Con Akton
• Təhsil azadlığa aparar. - Alman atalar sözləri

Ö

• Özünü hisslərin ixtiyarına buraxmaq vəhşi azadlığın əlamətidirsə, hissləri cilovlamaq şəxsiyyət azadlığının əlamətidir. Əbu Turxan

V

• Varlanmanın bütün üsullarından azadlığa ən uyğunu ticarətdir. Jan Jak Russo
• Vərdişləriniz nə qədər çox olsa, azadlığınız da bir o qədər az olar. İmmanuel Kant
• Vicdan azadlığı mütləq və müdaxilə edilməzdir, o, fərdin təbii hüquqlarının ən mühümlərindən hesab edilməlidir. Mustafa Kamal Atatürk