Əql

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

B

• Bədənlə birləşəndə ruh əqldən ayrılmış olur; bu məqamda əql insanı tərk etməsə,yenidən əlini uzadıb ruhu öz məqamına qaldıra bilər. Əbu Turxan
• Bilik o vaxt bilikdir ki, o hafizə gücünə deyil, əql gücünə qazanılmışdır. Lev Tolstoy
• Bu dünyayı ərənlər əql ilə bulmuşlardır. Kitabi Dədə Qorqud
• Budaqda vaxtında gülərsə çiçək,
  Ağacın meyvəsi bol olur, bişək.
  Hər əqlə sığışan hünər, bilikdən,
  Bir məna çıxarar mənanı bilən. Nizami Gəncəvi
• Büdrəyib yıxılanda, bədbəxtlik üz verəndə əqldən başqa heç nə insana kömək edə bilməz. Kəlilə və Dimnə
• Bütün ömrü boyu ancaq bir neçə əməliyyatla məşğul olan adamın öz əqli istedadını inkişaf etdirməyə və ya öz dərrakəsini işlətməyə fürsət və ehtiyacı olmur… Belə bir şəxs o qədər kütləşir, cahilləşir ki, insanlar arasında ondan küt və cahilinə rast gəlmək olmaz. Karl Marks

Ç

• Çox danışmaq əqlin azlığına, yalan danışmaq iradənin zəifliyinə dəlalət edir. Kəlilə və Dimnə

D

• Doğrudan da, ən aktual, ən vacib vəzifə uşaq və gənclərin təhsilidir... Adətən təhsili tərbiyə ilə qarışdırmaq adətdir, lakin artıq başa düşmək vaxtıdır ki, məktəb təhsili əksər hallarda qurulduğu kimi, təkcə gəncliyin əxlaqi tərbiyəsinə töhfə vermir, əksinə hərəkət edir. Anglo-Sakson ölkələrində məktəblər əsasən gənclərin əqli inkişafının zərərinə olan fiziki inkişafı ilə məşğul olurlar. Amma idmana hədsiz həvəs xarakterin kobudlaşmasına, zehni degenerasiyaya və yeni xəstəliklərə gətirib çıxarır. Düzdür, müasir ailə şəraitində evdə təhsilin vəziyyəti o qədər də yaxşı deyil. Ona görə də uşaq və gənclərin mənəvi baxımdan ağır və sahibsiz vəziyyətinə ən ciddi diqqət yetirməyin vaxtı çatıb. Bir çox uca məfhumlar vərdişdən tamamilə çıxıb, ən vulqar rahatlıq və statusa asanlıqla nail olmaq üçün gündəlik düsturlarla əvəzlənib...Təhsil proqramı həyatın özü qədər genişdir. Təkmilləşdirmə imkanları tükənməzdir...Biz bütün məktəb təhsilinə yeni yanaşma və yenidənqurma ərəfəsindəyik... Elmin bütün sahələrində yeni kəşflərin kəmiyyəti və sürəti o qədər sürətlə artır ki, tezliklə müasir məktəb təhsili dövrün yeni nailiyyətləri və tələbləri ilə ayaqlaşa və onlara cavab verə bilməmək; bütün təhsil sistemində yeni üsullar işlənib hazırlanmalı olacaq. Helena İvanovna Roeriç
• Dünya eyni məzmunda, amma müxtəlif dillərdə yazılmış üç kitabdan ibarətdir: Müqəddəs kitab, təbiət və əql. Bunlar adətən ayrı-ayrılıqda oxunur. Amma onların eyni kitab olduğunu çox az adam dərk edir. Əbu Turxan

Ə

• Əgər mənim qarşımda hansısa bir yorucu vəzifə dururdusa, mən ona təkrar-təkrar qayıdır və onu etməyənə qədər sakitləşmirdim. Beləliklə, mən günlərlə, səhərdən axşama qədər onlarla məşğul olurdum. Əvvəlcə bu, meyllərə və arzulara qarşı güclü əqli səy tələb edirdi, lakin illər keçdikcə bu ziddiyyət zəiflədi və nəhayət, mənim iradəm və istəyim eyni oldu. Bu gün də belədir və mənim bütün uğurlarımın sirri bundadır. Nikola Tesla
• Əql xeyir qapılarının açarıı, səadət xəzinələrinin kilididir. Kəlilə və Dimnə
• Əql ilə həya ən yaxın və ayrılmaz dostdur, bunlardan biri itdikdə o birisini tapmaq olmur.Kəlilə və Dimnə
• Əql ilə sərinləşdirilməyən qızğın məhəbbət buxarlanıb uçacaq. Əbu Turxan
• Əql ruhun dili, bəsirətin tərcümanıdır. Sührəvərdi
• Əql və təcrübə sahibləri açıq günah üstündə gizlin cəza verməyi məsləhət görməzlər. Kəlilə və Dimnə
• Əqlə ən düzgün qiyməti əxlaq verir. Ağıllı insan onsuz bir canavardır. Denis Fonvizin
• Əqlə, düşüncəyə istinad etməyən şücaət dəlilikdir. Miqel de Servantes
• Əqli-kamalı olmayan qəlb ölüdür. Onu əgər elmlə zənginləşdirsən, üstündə yağış yağmış xam torpaq kimi canlanar. Əbül Fərəc
• Əqli kamil olmayanlar yetişməz insanlığa. Aşıq Şəmşir
• Əqli kəm canana bax, küsübdür mən dəlidən. Azərbaycan atalar sözləri/Ə
• Əqlinlə məsləhətləşməmiş danışma. Kəlilə və Dimnə

F

• Filosofların nəzərində aləm üçdür: əqllər aləmi, nəfslər aləmi və cisimlər aləmi. Sührəvərdi
• Fiziki çalışmaların əqli çalışmalara zərər verdiyini düşünmək çox yanlışdır. Sanki, bu iki çalışma yanaşı getməməli və biri o birini istiqamətləndirməməlidir. Jan Jak Russo

H

• Həqiqət axtarışında əqli məhz sadə və adi şeylərdən kənara çıxmalar işıqlandırır. Edqar Allan Po
• Həndəsə bizim əqli qabiliyyətimizi inkişaf etdirməyə, düzgün düşünməyə və doğru fikir yürütməyə imkan verir. Qalileo Qaliley
• Hər işdə özündən bilikli və qərəzsiz adamlarla məsləhət elə, insanın öz əqli hər işi bacarmağa qadir deyil. Abbasqulu ağa Bakıxanov
• Hərənin öz əqli olmur; əql universaldır, sadəcə kim onun qanadlarında daha uzağa uça bilirsə, o da yeni biliklər fəth edir. Əbu Turxan
• Həyatdan əyləncə, yoxsa sevgi istəyirsiniz? Birinci halda əxlaqi dəyərlərə, ikinci dəfə isə əhatə etdiyiniz insanların əqli keyfiyyətlərinə çox fikir verməməlisiniz. Mariya fon Ebner-Eşenbax

İ

• İkisi uzun müddət fiziki olaraq bir yerdə olduqda cansıxıcı olmağa başlayır. Əqli və mənəvi cəhətdən bir-birindən uzaqda olsalar, darıxırlar. Əbədiyyət üzərində körpü.
• İnsan öz əqlilə məsləhətləşməmiş sözə başlamaz. Kəlilə və Dimnə
• İnsan öz həyatının əksər hissəsini planlaşdırmaqdansa hər şeyin zamanın axarına buraxmalıdır, çünki sistemləşdirilmiş bir həyatın sonunda əqli və cismi ölümdən başqa heç nə yoxdur. Bertran Rassel
• İnsanı dünya sirlərinə vaqif edən dörd şeydir: Hikmət - yəni alimlik, savad və hər şeyi ətraflı düşünə bilmək. Əql - yəni tədbir, səbr, nəzakət, mərhəmət. Təmkin - yəni həya, alicənablıq, özünü ələ almaq və özünü dərk etmək. Ədalət - yəni doğruluq, vədi yerinə yetirmək, yaxşı işlər görmək, xoşxasiyyətlilik. Kəlilə və Dimnə
• İnsanın böyüklüyü onun boyu ilə ölçülmədiyi kimi xalqın böyüklüyü də onun sayı ilə ölçülmür. Yeganə ölçü vahidi əqli inkişaf və mənəvi səviyyə ola bilər. Viktor Hüqo
• İstedad, əql və kamal iki növdür: 1.Fitri - yəni anadangəlmə. 2.Əməli - yəni təcrübə vasitəsilə əldə edilən. Kəlilə və Dimnə
• İşlərini əql, təmkin, təcrübə, ehtiyat, iradə və mətanətlə qurmayan adam axırda peşmançılıq çəkər. Kəlilə və Dimnə

K

• Kişi görmədiyin görsə, əqli sevinər, geymədiyin geysə, təni sevinər, yemədiyin yesə, nəfsi sevinər. Azərbaycan atalar sözləri/K
• Kitaba malik olmamaq əqli yoxsulluğun ən yüksək dərəcəsidir. Con Reskin

Q

• Qadınlar həm fiziki, həm də əqli cəhətdən böyük işlər üçün yaradılmayıb. Artur Şopenhauer
• Qüvvət üstündə varsa əqli-səlim
  Sana həp kainat olur təslim! Hüseyn Cavid

L

• Ləyaqət əql və ədəbdədir, əsil-nəsəbdə deyil. Qabusnamə

M

• Maddi zəhərlə əqli zəhər arasındakı fərq ondan ibarətdir ki, maddi zəhərlərin əksəriyyətinin dadı iyrəncdir, axmaq kitablar qismindəki əqli zəhərlər isə cazibədardır. Lev Tolstoy
• Məhəbbət əsəblərin daimi, qüvvətli və sağlam qıcıqlanmasıdır. Bu qıcıqlanma əsəb sistemini, əqli və əxlaqi qüvvələri inkişaf etdirir. Nikolay Çernışevski
• Mən, birincisi, burada sivilizasiyamızın əldə etdiyi uğurdan o qədər də heyran deyiləm ki, bu nəhəng kainatda canlı, düşünən məxluqları ehtiva edən yeganə yer olduğumuzu düşünməyə hazıram. Zamanın və məkanın geniş kompasında görünən əqli və fiziki inkişaf. Uinston Çörçill
• Müasir zehni tərəqqi anlayışının qüsuru ondan ibarətdir ki, o, həmişə bağların qırılması, sərhədlərin silinməsi, dogmaların aradan qaldırılması ilə bağlı bir şeydir. Ancaq əqli inkişaf kimi bir şey varsa, bu, getdikcə daha çox müəyyən inanclara, getdikcə daha çox dogmalara çevrilmək deməkdir. İnsan beyni nəticələrə gəlmək üçün bir maşındır; nəticəyə gələ bilmirsə, paslıdır. İnanmayacaq qədər ağıllı bir insan haqqında eşitdikdə, demək olar ki, ziddiyyət xarakteri daşıyan bir şey eşidirik. (...) O, zərif skeptisizmdə bir doktrina bir-birinin ardınca düşdüyündə, özünü bir sistemə bağlamaqdan imtina etdikdə, artıq təriflərə sahib olduğunu söylədikdə, sonluğa inanmadığını söylədikdə, nə vaxt, öz təxəyyül, o, Tanrı kimi oturur, heç bir inanc formasına sahib deyil, hər şeyi düşünür, sonra o, elə bu proseslə yavaş-yavaş geriyə doğru sərgərdan heyvanların qeyri-müəyyənliyinə və otların şüursuzluğuna qərq olur. Ağacların dogmaları yoxdur. Şalgamlar geniş fikirlidirlər. Gilbert Çesterton

N

• Nəfsə tabe olmaq əql və kamala nöqsan gətirir və düzgün qərar çıxarmağa mane olur. Kəlilə və Dimnə.

Ş

• Şübhəsiz ki, bütün əqli alverlərin əsası və məqsədi, metaforalar, abstraksiyalar və dil vasitəsilə arasıkəsilməzliyin (bütöv olanın) geniş şərhidir. Dəftərlər

T

• Tamahdan çəkin və insanların malına göz dikmə. Xalqa göz dikmə adətini qəlbindən çıxar. Çünki tamah hər zəlalətin açarıdır. O əqli oğurlayar, insaniyyəti didər, abrı ləkələyər və elmi aradan götürər. İmam Kazım
• Təbiətin şərəfi olan insan öz əqli ilə necə də gözəldir. Uilyam Şekspir

Ü

• Ümid insan ruhunu qanadlandırıb həqiqət aləminə aparan nur nişanəsidir. O bu yolçuluğa çıxarkən həm qəlbi, həm əqli, həm dəduyğuları saflaşdırır. O uzağı yaxın edən dəyər, yaxını mətinləşdirən iksir və insan şəxsiyyətini zirvələrə yüksəldən həqiqətdir. Füyuzat jurnalı

Y

• Yaşadığımız dünya ona görə fani və naqisdir ki, burada xalis heç nə yoxdur; işıq qaranlıqla, əql nadanlıqla, xeyir şərlə, ideya maddiyyatla qatışıq haldadır. Əbu Turxan
• Yüksək əqli imkanlara və bacarıqlara malik uşaqlar var, lakin onların dəcəlliyi və inadkarlığı üzündən hamı onları inkar edir, yararsız hesab edir. Bu uşaqlara düzgün yanaşmanı tapıb tərbiyə etsək, onlar dahi olaraq böyüyərlər. Yan Komenski

Həmçinin bax

• Ağıl