Varlıq

---

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

---

A

• Alicənablıq ona deyilir ki, nəfs bu dünyadakı şan-şöhrət, eyş və işrət kimi şeylərə aludə olmaya, onların varlığı ilə şadlanıb, yoxluğu ilə kədərlənməyə, hətta ölümdən də qorxmaya. Nəsirəddin Tusi
• Allah qatında insandan üstün heç bir varlıq yoxdur. Məhəmməd
• Allaha ibadət edənlər, hər şeydən əvvəl, kainatın nizamında, onu idarə edən ağıllı və müdrik bir varlığın varlığının yenilməz sübutunu tapırlar. Lakin bu nizam səbəblər və ya şəraitlər tərəfindən mütləq şəkildə əmələ gələn, bəzən bizim üçün əlverişli, bəzən isə zərərli olan bir sıra hərəkətlərdən başqa bir şey deyil: biz bəzilərini bəyənirik, digərlərindən isə şikayət edirik. Pol Anri Holbax
• Allaha yaxınlıq nə yuxarı çıxmaq, nə də aşağı enməkdir. Allaha yaxınlıq varlıq libasını soyunmaqdır. Mövlana Cəlaləddin Rumi
• Allahın varlığı barədə qoy din xadimləri tədqiqat aparsınlar: sən insan qəlbinin dərkliyi ilə məşğul ol. Pifaqor
• Allahın varlığını şübhə altına almaqdan qorxmayın. Çünki, əgər O varsa, ona kor qorxudan çox ağlın işığı xoş gələcəkdir. Tomas Cefferson
• Ancaq insan öz mənasını varlıqda tapır, varlıq da öz bütövlüyünü və mənasını insanda tapır. Haydegger
• Aşiqliyin zirvəsində “mən” və obyekt arasında sərhədlərin pozulma təhlükəsi yaranır. Sağlam düşüncənin əksinə olaraq, aşiq iddia edir ki, "mən" və “sən” – vahid bir varlıqdır və özünü elə aparır ki, guya, əslində belədir. Ziqmund Freyd
• Ayrı-ayrı bir əxlaqsız varlıq olan insanlar, toplu olduqları zaman namuslu kəslər olarlar. Şarl Lui Monteskyö

B

• Başqaları üzərində güc siyasidir və başqaları üzərində güc sahibi olmaqla maraqlanan insanlar, dərin bir dəyərsizlik kompleksi olan insanlardır. Özlərini davamlı olaraq başqaları ilə müqayisə edir və özlərini dəyərsiz hiss edirlər. Dünyaya və özlərinə bunun belə olmadığını, üstün varlıqlar olduqlarını sübut etmək istəyirlər. Bütün siyasətçilər, dəyərsizlik kompleksindən əziyyət çəkirlər. Bütün siyasətçilərin psixoloji müalicə almaqları gərəkdir. Bunlar xəstə insanlardır və bu xəstə insanların əlindən bütün dünya çox böyük iztirab içindədir. Üç min ildə beş min müharibə! Oşo
• Belində toxum daşıyan qarışqaya işgəncə etmə, çünki o varlıq canlıdır və həyat onun üçün də şirindir. Əbülqasım Firdovsi
• Bil ki, insanın dəyərini varlığı deyil yoxluğu göstərər. Unutma, yoxluğu bir şey dəyişdirməyənin, varlığı lazımsızdır. Fyodor Dostoyevski
• Bir insan təxəyyülünün — əgər onu əvvəlcə təxəyyülü tanıyıbsa — bu qadınınkı kimi, balaca bir çöhrənin arxasına nələr sığışdıra biləcəyini anlayırdım; halbuki əksini də görürdüm: adi bir formada tanış olunubsa, bunca təxəyyül dolu varlığın maddi, hər cür dəyərdən yoxsul, səfil ünsürlərə parçalandığını da görürdüm. Mən, mənə görə, fahişəxanada iyirmi frankdan artıq dəyərə sahib olan, məndən isə sadəcə iyirmi frank qazanmaq istəyən bu qadın adlanan məxluqun, əgər başlanğıcda [[sirli, marağa səbəb olacaq, qavranılması, əldə edilməsi qəliz bir varlıq kimi xəyal edilsə, bir milyon frankdan artıq, qibtə ediləcək bütün mövqelərdən yüksək, hətta ailə sevgisindən də artıq dəyəri ola biləcəyini anlayırdım. Şübhəsiz, Robertlə mən eyni uzun çöhrəni görürdük. Amma bu çöhrəyə əsla kəsişməyəcək iki əks yoldan çatmışdıq və əsla eyni üzü görməyəcəkdik. Marsel Prust
• Bir sənətkar özünü müstəqil mənəvi dünyanın yaradıcısı kimi görür; o, bu dünyanı yaratmaq, onu insanlarla təmin etmək və onun üçün hərtərəfli məsuliyyət daşımaq vəzifəsini çiyinlərinə qaldırır; amma onun altında əzilir, çünki fani bir dahi belə bir yükü daşımağa qadir deyil. Necə ki, insan ümumilikdə özünü varlığın mərkəzi elan edərək, tarazlaşdırılmış mənəvi sistem yaratmağa müvəffəq olmayıb. Əgər ona bədbəxtlik gəlsə, o, günahı dünyanın əsrlər boyu davam edən disharmoniyasına, bugünkü parçalanmış ruhun mürəkkəbliyinə və ya ictimaiyyətin axmaqlığına atır. Başqa bir rəssam, yuxarıda daha yüksək bir gücü tanıyaraq, Allah cənnətinin altında təvazökar bir şagird kimi məmnuniyyətlə çalışır; o zaman yazılan və ya çəkilən hər şeyə, onun işini dərk edən ruhlara görə onun məsuliyyəti həmişəkindən daha tələbkardır. Amma bunun müqabilində bu dünyanı yaradan deyil, onu idarə edən də deyil, onun əsaslarına şübhə yoxdur; Sənətkar sadəcə olaraq dünyanın harmoniyasını, ona bəşəriyyətin töhfəsinin gözəllik və çirkinliyini başqalarından daha dərindən dərk etməli və bunu öz həmkarlarına kəskin şəkildə çatdırmalıdır. Bədbəxtlikdə və hətta varlığın dərinliklərində - yoxsulluqda, həbsxanada, xəstəlikdə - sabit harmoniya hissi onu heç vaxt tərk etmir. Ancaq sənətin bütün irrasionallığı, onun göz qamaşdıran dönüşləri, gözlənilməz kəşfləri, insana sarsıdıcı təsiri - onlar çox sehrlə doludur ki, bu sənətkarın dünyaya baxışı, bədii konsepsiyası və ya layiq olmayan əsərinin işi ilə yorulmaq olmaz. Aleksandr Soljenitsın
• Bir şeyin yoxluğu sizə ağrı verirsə, varlığı sizi öldürə bilər. Çak Palanik
• Bir varlığı işinə görə tanıdığınız zaman onun əbədi yaşayacağı təəssüratı yaranır. Anais Nin
• Bu dünyada kim hüzur istəməz ki? Lakin insanlar bunun fərqində deyil və onlara hüzur verəcək qaynaqları axtarmazlar. İç varlığımız hüzuru arzulayarkən, etdiyimiz hər şey sadəcə və sadəcə hüzursuzluğumuzu artırır. Unutmayın, ehtiras, hüzursuzluğun qaynağıdır. Hüzuru axtaran insan, ehtiraslarından qurtulmalıdır. Ehtirasların bitdiyi yerdə, hüzur başlayar. Oşo
• Bu ziddiyyətli məqsədlərdən iki bir-birinə zidd olan təhsil sistemləri yaranır. Biri ictimai və çoxları üçün ümumi, digəri özəl və məişətdir. Əgər xalq təhsilinin nə demək olduğunu bilmək istəyirsinizsə, Platonun Cümhuriyyətini oxuyun. Kitabları sadəcə adlarına görə mühakimə edənlər bunu siyasət haqqında risalə kimi qəbul edirlər, lakin bu, təhsil haqqında indiyə qədər yazılmış ən gözəl risalədir. Məşhur hesablamalara görə, Platon İnstitutu xəyali və real olmayan hər şeyi müdafiə edir. Öz tərəfimdən mən Likurqun sistemini sadəcə olaraq yazmağa vadar etsəydi, onu daha qeyri-mümkün hesab edərdim. Platon yalnız insanın qəlbini təmizləməyə çalışırdı; Likurq onu təbii yolundan çevirdi. İctimai institut yoxdur və ola da bilməz, çünki nə ölkə var, nə də vətənpərvər. Sözlərin özü dilimizdən silinməlidir. Səbəbin hazırda bizə aidiyyatı yoxdur, bilsəm də açıqlamaqdan çəkinirəm. "Yaşamaq nəfəs almaq deyil, hərəkət etməkdir; bu, orqanlarımızdan, hisslərimizdən, qabiliyyətlərimizdən, varlığımızın hisslərini bizə bəxş edən bütün hissələrimizdən istifadə etməkdir" Jan Jak Russo
• Bütün kainatda hər şeyin yaradıcısı və sahibi olan bir Tanrı var... İnsan cəmiyyətinin ən yaxşı idarə tərzi də tək bir varlıq tərəfindən həyata keçirilir. Tomas Mor

C

• Can sağlığı – dünya varlığı. Azərbaycan atalar sözləri/C

D

• Dəlinin özü, hər kəsdən üstün və düşüncənin heç bir şey təsəvvür edə bilməyəcəyi bir varlığı eşidəndə, eşitdiyini mütləq başa düşür; indi anladığı şey onun zehnində mövcuddur, halbuki o, zahiri varlığından xəbərsizdir. Çünki zəkada bir cismin varlığı başqa şeydir, bu obyektin mövcudluğu anlayışı başqadır. Beləliklə, rəssam tezliklə kətan üzərinə atacağı bir şəkil üzərində düşünəndə bu şəkil artıq onun beynində mövcuddur; lakin rəssamın hələ dünyaya gətirmədiyi əsərin real varlığı haqqında təsəvvürü yoxdur; o, bu fikrə o zaman sahib ola bilər ki, onun təxəyyülündə yaranan əsər forma alıb, belə demək mümkünsə, fırçası altında təcəssüm tapsın. Bundan sonra bu əsər həm rəssamın düşüncəsində, həm də reallıqda mövcuddur. Buna görə də dəli özü etiraf etməyə məcburdur ki, ən azı zəkada yuxarıda düşüncənin heç bir şey təsəvvür edə bilməyəcəyi bir şey var, çünki o, bu ali varlığı eşidəndə, o, nə olursa olsun, eşitdiyini və başa düşülən hər şeyi başa düşür. Anselmus
• Dövlətin varlığı dünyadakı Tanrı yürüşüdür; özünü iradə kimi reallaşdıran ağıl gücünə əsaslanır. Georq Vilhelm Fridrix Hegel
• Dünyada ən çox heyrətləniləcək bir şey varsa, o da bu inkardır. Çünki kainatın varlıqlarındakı həddis intizamlar və hikmətləriylə, varlıq və vəhdətinə şahidlər olduğu halda; onu görməmək, bilməmək, nə dərəcə korluq və cəhalət olduğunu ən kor cahil də anlar. Səid Nursi
• Dünyanın misli bərabəri olmayan varlığı, yaranışın əsl möcüzəsi anadır. Təbiətin ən böyük möcüzəsi anadır. Yohann Volfqanq Göte
• Düşüncə tarixində yəqin ki, indiki dövrə tamamilə bənzəyən bir dövr olmamışdır. Hər yerdə mütəfəkkirlər iki şeyin şüurundadırlar, birincisi, sirr bölgəsi indiyə qədər heç vaxt bu qədər aydın şəkildə müəyyən edilməmişdir, ikincisi, bu bölgəyə indiyə qədər olduğundan daha asan daxil olmaq olar; buna görə də, bütün məktəblərin müstəntiqləri öz axtarışlarını qətiyyətlə davam etdirsələr, bəlkə də bəzi sirləri açmağa müvəffəq ola bilərlər. Həyatın və varlığın məlum faktlarını öyrənərkən qarşılaşdığımız problemlər, indiyə qədər olduğundan daha aydın tərifə həssasdır və suallarımızın cavabını bilməsək də, hələ də öz problemlərimizin həlli yollarını kəşf etməmişik. Problemlər, baxmayaraq ki, heç bir panacea (bütün çətinliklərin və ya xəstəliklərin müalicəsi və həlli) bizim əlimizdə hazır olmasa da, dünyanın xəstəliklərini müalicə edə bilərik, lakin onları müəyyən edə bildiyimiz həqiqət, sirrin hansı istiqamətə yönəldiyini göstərə biləcəyimizi və elmin, dinlərin və fəlsəfənin işığının əvvəllər qaranlıqlar diyarı hesab edilən geniş ərazilərə yayılması gələcəkdə uğurun təminatıdır. Müdriklərin və mistiklərin bir neçə dairəsi istisna olmaqla, biz beş yüz il əvvəlki vəziyyətdən daha çox şey bilirik; nə qədər təbiət qanunlarını kəşf etmişik, baxmayaraq ki, "şeylər olduğu kimi" (və mən bu sözləri çox qəsdən seçirəm) olması barədə biliklər sahəsində böyük irəliləyişlər əldə olundu, hələ də onları tətbiq edə bilmirik. Alisa Beyli

E

• Ehtiyaclar təməl motivasiya faktorudur. Ancaq bəzi faktorlar motivasiya etməz lakin motivasiyanın varlığı üçün lazımlıdır. Fridrix Herzberq
• Eşqdir könüldən hər dərdi silən,
  Eşqdir dünyada hər dərdi bilən.
  Eşqdir eyləyən varlığı yoxluq,
  Hər şey dərk edilirancaq eşq ilə. Xaqani Şirvani
• Eşqin eynəkləri elə çəhrayıdır ki, misi qızıl, yoxluğu varlıq, gözdəki çapığı inci kimi göstərər. Miqel de Servantes

Ə

• Əfəndim, məni incitməyin. Bu, məşhur qatillərin və aktyorların qismətidir. Mənim isə işləməyə vaxtım yoxdur. Amma yenə də dərc edə bilərsiniz. Budur mənim tərcümeyi-halım: "Nobel - yoxsul və yarımcan bir varlıq. Üstünlüyü: dırnaqlarını təmiz saxlayır və heç kimə yük olmur. Çatışmamazlıqları: ailəsiz, böyük səbrin yiyəsi, sağlamlığı zəif, amma iştahası yaxşı. Yeganə arzusu: diri-diri basdırılmamaq. Ən böyük günahı: var-dövlətə həris olmaması. Məgər, bu bir insan üçün bəs eləməz? Alfred Nobel
• Əsas odur ki, yalnız sizi yüksəldən, varlığı sizin ən yaxşılarınızı çağıran insanlarla yoldaşlıq edin. Epiktet

G

• Gedəcək heç bir yol yoxdur. Hər şey bu andadır. Bütün varlıq bu anda toplanıb. Bu anın içinə sığışıb. Bütün varlıq yaşadığın anda axmaqdadır. Oşo

H

• Hamımız seksual varlıq kimi doğulmuşuq, Allaha şükür, heyf ki çoxları bu təbii hədiyyəni korlamaqla məşğuldur. Merilin Monro
• Harada yaşayan bir varlıq gördümsə, orada güçlü olmaq istəyinə rast gəldim. Fridrix Nitsşe
• Heç kim üstün deyil, heç kim aşağı deyil, amma heç kim bərabər də deyil. İnsanlar sadəcə olaraq bənzərsizdirlər. Sən sənsən. Mən mənəm. Mən həyata öz potensialımı qatmalıyam; sən həyata öz potensialını qatmalısan. Mən öz varlığımı kəşf etməliyəm, sən öz varlığını kəşf etməlisən. Oşo
• Həqiqətən azad vətəndaş o şəxsdir ki, varlığı və gəliri hakimiyyətdən asılı deyil. Alfred De Viqni
• Hər bir varlığı qidalandıran təbiətin özü bizə nemətlərdən necə istifadə etməyi öyrədir. Daniel Defo
• Həyat insanın başını xırdalıqlarla qatmasaydı, insan varlığı heyrətdən yox olardı. Xudu Məmmədov

İ

• İnsanın insandan başqa heç bir əsası yoxdur. Başqa insanların varlığı bilindikcə tənhalıq da bir məna qazanır. Edip Cansevər

J

• Jurnalist üçün insan deyilən varlıq, üstünə dəri keçirilmiş bir xəbər maddəsidir. Fred Allen

K

• Kim şərə bütün varlığı ilə nifrət edirsə, o, xeyri də sevə bilməz. Romen Rollan

Q

• Qadının bütün varlığı qorunmalı olan bir sirrdir. Karen Blixen
• Qadının pisi qədər pis, yaxşısı qədər də yaxşı bir varlıq yoxdur. Evripid
• Qəlbinizi açmaq istədiyiniz adamı bütün varlığı ilə tanımadan sirrinizi ona açmayın. Onore de Balzak

M

• Mən öz dinimi, öz ədəbiyyatımı, öz duyğularımı, kədər və iztirablarımı, dərdlərimi və ehtiyaclarımı düşündüyüm zaman, gerçəkdə özümü düşünürəm. Mənim fərdi deyil, ictimai və tarixi özüm bu mədəniyyətin doğulub ortaya çıxdığı qaynaqdır. Bu səbəbdən mədəniyyət mənim cəmiyyətimin, tarixin varlığı olan quruluşun təcəllisidir, əks olunmasıdır; lakin xüsusi şərtləri olan özünə xas tarixi dövrdə iştirak edən, fərqli mənşəyi olan, maddi, iqtisadi və ictimai quruluşun meydana gətirdiyi xüsusi dərdlərə, düşüncələrə, anlayış və meyllərə alışmış bir cəmiyyətdə bir sıra saxta taktikalar, o cəmiyyətin mədəniyyətini zehnindən silir. Sonra başqa bir zamana və tarixi dövrə, başqa bir iqtisadi sistemə, başqa sosial və siyasi bağlara aid olan mədəniyyəti mənim mədəniyyətimin yerinə yerləşdirir. Artıq mən özümü düşünmək istədiyim zaman, başqa bir cəmiyyətin mədəniyyətini öz mədəniyyətim olaraq düşünürəm, o zaman özümə aid olmayan dərdlərə həmsöhbət oluram. Mənim mədəni, fəlsəfi və ictimai həqiqətimlə uyğunlaşmayan problemlərdən ötəri fəryad edirəm. Nəticədə o cəmiyyətə və o cəmiyyətin sosial, iqtisadi, siyasi və tarixi şərtlərinə aid olan, lakin mənə aid olmayan ideallar və iztirablarla qarşılaşıram. O dərdləri, iztirab və idealları öz dərd, iztirab və ideallarım olaraq görməyə başlayıram. Əli Şəriəti
• Məni ancaq xalqımın xoşbəxtliyi, onun varlığı maraqlandırır. Xalqımın inkişafı üçün əsil şərt onun tərbiyə və təhsilidir. Hacı Zeynalabdin Tağıyev

O

• Oturaraq müvəffəqiyyətə çatan tək varlıq toyuqdur. Oldos Haksli

Ö

• Özünü olduğu kimi qəbul etmək istəməyən yeganə varlıq insandır. Alber Kamyu

P

• Planetimizin ən gözəl və ən ecazkar varlığı olan insana baxıb fərəhlənməsək, həyatımızdakı iyrəncliklərdən və yalanlardan azad olmayacağıq. Maksim Qorki
• Poeziya kölgələri əsaslandırmaq və varlığı heç bir şeyə borc vermək sənətidir. Edmund Berk Bork
• Proletariat o ictimai sinifə deyilir ki, həyat vasitələrini ancaq öz əməyini satmaq yolu ilə əldə edir, müəyyən bir kapitaldan mənfəət götürmək hesabına yaşamır. O elə bir sinifdir ki, onun xoşbəxtlik və bədbəxtliyi, həyatı və ölümü, bütün varlığı əməyə olan tələbdən, yəni işlərinin yaxşı və ya pis getməsindən, qarşısı heç bir şeylə alınmayan rəqabətin artıb-azalmasından asılıdır. Proletariat, yaxud proletarlar sinfi XIX əsrin zəhmətkeş sinfidir. Fridrix Engels

R

• Real həyat, necə varsa, mənə xəyal kimi görünməyə başladı. Amma indi ən ağılsız fantaziyalar nəinki gündəlik həyatımın mənasını təşkil etməyə başladı, hətta onlar mənim üçün yeganə və dəyişməz bir varlıq oldular. Edqar Allan Po
• Riyaziyyatın varlıq qüdrəti onun sahələrinin qırılmaz birliyindəndir. Hilbert

S

• Sufinin dini dünya dinlərindən ayrı deyil. İnsanlar öz xilaskarlarının adları və həyatları uğrunda boş yerə mübarizə aparıblar və öyrədilən həqiqətdə bir-biri ilə birləşmək əvəzinə dinlərini xilaskarlarının adı ilə adlandırıblar. Bu həqiqəti bütün dinlərdə görmək olar, istər bir ümmət digərini bütpərəst, istər kafir, istərsə də bütpərəst adlandırır. Bu cür insanlar iddia edirlər ki, onların yeganə kitab, ibadətgahları isə Allahın yeganə yurdudur. Təsəvvüf fəlsəfəni qəbul etməyənlərin müəyyən bir fəlsəfəyə tətbiq etdikləri addır; buna görə də onu həqiqətən bir din kimi təsvir etmək olmaz; bir din ehtiva edir, lakin özü bir din deyil. Təsəvvüf dindir, əgər din ondan öyrənmək istəyirsə. Amma o, dindən kənardır, çünki o, hər bir nəfsin nuru, ruzisidir, fani varlığı ölümsüzlüyə qaldırır. İnayat Xan

Ş

• Şəkilsiz bir varlıq aydın ola bilməz, halbuki müəyyən bir mövqedə olanı anlamaq asandır. Aydın ola bilməyən qazanarkən, aydın olan məğlub olacaq. Du Mu

T

• Tanrının varlığı, bir həqiqəti ifadə edən həndəsi teoremlərdən daha həqiqidir. Rene Dekart
• Təmkinli oturmağı etdiyiçin dağ peşə,
  Mötəbərdir yerində varlığı ilə həmişə. Nizami Gəncəvi

V

• Vaxtında kitabları qarışdırdım. Filosofların həyat haqqında dediklərini başa düşmək istədim. Bəziləri hər şeyi qara kimi görürdülər. "Biz heç kim deyilik və sıfıra çatmayacağıq, dünyada müvəqqəti həyat zamanı sevinc və xoşbəxtlik üçün yer yoxdur" dedilər. Digər kitabları oxumuşam, ağıllı adamlar bunları yazıblar. Deyirdilər: "Sona sıfır gəldiyindən, nə olursa olsun, heç olmasa yaşadığımız müddətcə şən və nəşəli olaq." Mən öz xarakterim baxımından həyatın ikinci mənzərəsini bəyənirəm, ancaq aşağıdakı həddlərdə: Bütün insanlığın öz şəxsiyyətində olduğunu görən kişilər kasıbdırlar. Aydındır ki, həmin insan bir şəxsiyyət olaraq yox olacaqdır. Yaşadıqları kimi məmnun və xoşbəxt olmalı olan şey özü üçün deyil, özündən sonra gələnlər üçün çalışmaqdır. Fərasətli bir adam yalnız bu şəkildə hərəkət edə bilər. Həyatda tam zövq və xoşbəxtlik yalnız gələcək nəsillərin şərəfinə, varlığına, xoşbəxtliyinə xidmət edə bilər. Mustafa Kamal Atatürk
• Varlıq problemini həll etməyin yollarından biri də, bizə uzaqdan möhtəşəm və sirli görünən insanlara yaxınlaşıb heç bir sirləri, gözəllikləri olmadığını anlamaqdır; sağlamlığı qorumağın saf-çürük edilmiş fərqli yollarından biridir bu; çox da tövsiyə edilən bir metod olmaya bilər, amma yenə də həyatımıza davam etməyimizi və — ən yaxşısına çatdığımızda və ən yaxşısının çox da qeyri-adi olmadığına bizi inandırmaq şərtiylə, nəyinsə həsrətində olmamağımıza yol verdiyindən – ölümə boyun əyməyimizi təmin edən bir dinclik verir bizə. Marsel Prust
• Varlığında, varlığın var olmasının söz mövzusu olduğu bir varlıq olaraq var olan bir varlığam. Jan Pol Sartr
• Vətənpərvərliyin qəribə bir uğuru - düşünən varlığı sadiq bir maşına çevirməkdir! Emma Qoldman